Sektor produkcji żywności to jeden z najważniejszych segmentów polskiej gospodarki oraz jeden z liderów rozwoju. Jednak za dynamiczną ekspansję firmy płaciły obniżaniem marż. Nasza pozycja na światowych rynkach jest dosyć silna. Czas więc powalczyć nie tylko o wolumeny, ale też o marże – piszą autorzy raportu „Czas na marże. Jak polscy producenci żywności mogą przejść od ekspansji wolumenowej do zwiększania efektywności” przygotowanego dla Santander Bank Polska przez SpotData.
Pandemia koronawirusa była dla producentów żywności dużym wstrząsem, nawet jeżeli branża ta nie była na pierwszym froncie uderzenia kryzysu. Eksport polskiej żywności w niektórych segmentach rynku, jak mięso, spadł gwałtownie, ale rynek jako całość nie zanotował dużych spadków. W kwietniu eksport żywności był zaledwie o 3,5 proc. niższy rok do roku, a w maju był już na plusie. Istnieje szansa, że cały rok zakończy się̨ wynikiem podobnym do 2019 roku, co jeszcze w kwietniu wydawało się̨ mało prawdopodobne.
Polska w światowej ekstraklasie
Mimo trwającej recesji czas już myśleć, co będzie działo się po niej. Najważniejsze trendy gospodarcze z minionych lat powinny zostać utrzymane. A to oznacza, że perspektywy dla ekspansji polskich producentów żywności na świecie są bardzo pozytywne.
Polska może w ciągu dekady wejść do pierwszej dziesiątki największych eksporterów żywności na świecie. Obecnie zajmuje 17. miejsce, ale dystans dzielący ją do miejsca 10. zmniejsza się w tempie ok. 3 pkt proc. rocznie. Jeszcze w momencie wejścia Polski do UE eksport żywności stanowił 22 proc. kraju z 10. miejsca (Belgii), obecnie jest to 68 proc.
– Jest to tym bardziej prawdopodobne, że nasz kraj posiada w tej dziedzinie istotne przewagi konkurencyjne – dobre warunki, solidne firmy, utarte szlaki handlowe, wciąż atrakcyjne koszty pracy. W wielu branżach Polska już jest w pierwszej dziesiątce światowych eksporterów – tak jest w produkcji mięsa i przetworów mięsnych, mleka i nabiału czy produktów mącznych – komentuje Renata Dutkiewicz, dyrektor ds. sektora spożywczego i FMCG Santander Bank Polska.
Awans w światowym systemie handlu żywnością̨ będzie wymagał zmian wśród polskich firm
Wyzwaniem dla Polski jest sprzedawanie towarów do krajów poza UE. Dotyczy to szczególnie żywności przetworzonej, w przypadku której handel na dalekie odległości jest generalnie większy niż w przypadku żywności nieprzetworzonej. W tej kategorii przeciętna odległość pokonywana przez eksportowane z Polski towary żywnościowe jest znacznie mniejsza niż̇ w przypadku Francji, Włoch, Niemiec czy Holandii.
Firmy będą musiały pokonać wiele barier, by awansować w łańcuchach dostaw. Bariery te można podzielić na dwie grupy – biznesowe i regulacyjne.
– Jako oddzielne wyzwanie, któremu w naszym raporcie poświęcamy najwięcej miejsca, traktujemy zdolność awansu na drabinie produkcji, czyli zwiększania marż na sprzedawanych towarach. Do tego istnieją̨ dwie ścieżki, niekoniecznie się̨ wykluczające, choć inne – jest to albo ścieżka zwiększania stopnia przetworzenia produkowanych towarów, albo ścieżka zwiększania efektów skali poprzez automatyzację i efektywność – komentuje Ignacy Morawski, dyrektor SpotData.
W minionej dekadzie polskie firmy doświadczyły silnej presji na marże
– Polskie firmy produkujące żywność rozwijają̨ się̨ bardzo szybko, ale za rozwój płacą cenę̨ w postaci obniżających się̨ marż. Niskie marże mogą̨ utrudniać dalszy rozwój, jeżeli czynią̨ firmę̨ zbyt wrażliwą na wahania kosztów lub uzależnioną od jednego odbiorcy – podkreśla Grzegorz Rykaczewski, analityk sektora rolno-spożywczego Santander Bank Polska.
Od początku dekady wartość dodana generowana na każde euro sprzedaży obniżyła się̨ w Polsce o 1,2 proc. W tym samym czasie analogiczny wskaźnik dla Francji podniósł się̨ o 3,2 proc., dla Niemiec o 1,5 proc., dla Czech o 2,2 proc., dla Węgier o 1,6 proc. Spadek w Polsce jest zatem zjawiskiem wyróżniającym się̨ negatywnie na tle innych krajów europejskich.
