Koniunktura w handlu w III kwartale 2018 r. uległa poprawie. Wartość wskaźnika koniunktury IRG SGH (IRGTRD) zwiększyła się o 3,3 punktu i obecnie wynosi 3,2 punktu. Jest wyższa od poziomu odnotowanego przed rokiem (-3 punkty w III kwartale 2017 r.) oraz od średniej dla III kwartału z ostatnich 10 lat (-0,4 punktu) – wynika z badania przeprowadzonego przez Instytut Rozwoju Gospodarczego Szkoły Głównej Handlowej.
W przekroju według wielkości przedsiębiorstwa, mierzonej liczbą zatrudnionych, odnotowano wzrost wartości wskaźnika dla przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 100 osób (z -0,6 punktu do 24,6 punktu) oraz tych, które zatrudniają od 21 do 50 pracowników (z -9,3 punktu do 3,6 punktu). Duży spadek (o 35,6 punktu) zaobserwowano dla grupy przedsiębiorstw zatrudniających od 51 do 100 osób. W przypadku małych przedsiębiorstw (do 20 pracowników) nie odnotowano żadnych zmian (wskaźnik koniunktury pozostał na niezmienionym poziomie -6,4 punktu).
W przekroju według rodzaju działalności handlowej poprawę koniunktury zanotowano we wszystkich grupach przedsiębiorstw. Najwyższy wzrost (o 12,3 punktu) zaobserwowano dla przedsiębiorstw zajmujących się sprzedażą hurtową, najniższy zaś (o 2,7 punktu) dla przedsiębiorstw zajmujących się sprzedażą detaliczną. Była to zarazem jedyna grupa, dla której – pomimo wzrostu – utrzymała się ujemna wartość wskaźnika koniunktury (-3,9 punktu).
W przekroju według miejsca prowadzenia działalności poprawę koniunktury zaobserwowano we wszystkich grupach przedsiębiorstw handlowych, z wyjątkiem działających w małych miastach. Najwyższy wzrost, o 27,3 punktu, odnotowano dla przedsiębiorstw handlowych funkcjonujących w dużych miastach, a najniższy, o 3,3 punktu, dla tych, które prowadzą handel na wsiach. Jedyną ujemną wartość wskaźnika koniunktury zanotowano dla przedsiębiorstw z małych miejscowości (-14,4 punktu).
Od początku badania koniunktury w handlu, prowadzonego przez IRG SGH, trzy czynniki niezmiennie ograniczają poprawę sytuacji przedsiębiorstw handlowych: konkurencja, wysokie koszty zatrudnienia pracowników i niedostateczny popyt. Tak też było w mijającym kwartale. W porównaniu z II kwartałem 2018 r. wzrósł odsetek uczestników badania uskarżających się na wysokie koszty zatrudnienia pracowników – z 63,7% do 70,1%. Spadł natomiast odsetek wskazujących na konkurencję jako barierę (z 73% do 71%) oraz niedostateczny popyt (z 45,9% do 44%). Na kolejnych miejscach w rankingu czynników ograniczających rozwój działalności uplasowały się: zbyt mała powierzchnia sprzedaży i magazynów, wysokość oprocentowania kredytów oraz ich niska dostępność.
Wartość salda odpowiedzi na pytanie o sytuację ogólną przedsiębiorstw handlowych zwiększyła się w porównaniu z II kwartałem 2018 r. o 9,2 punktu, osiągając poziom -0,8 punktu (niższy o 5 punktów niż w analogicznym okresie 2017 r.). Przedsiębiorstwa nie spodziewają się zmiany swojej ogólnej sytuacji w najbliższych miesiącach.
Poprawiła się również sytuacja finansowa przedsiębiorstw handlowych. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o zmianę sytuacji finansowej wyniosła 0,4 punktu i jest o 5,1 punktu wyższa niż kwartał wcześniej oraz o 4,6 punktu wyższa od wartości z analogicznego okresu ubiegłego roku. Rozkład odpowiedzi jest następujący: 21,3% badanych przedsiębiorstw uznało, że względem II kwartału 2018 r. ich sytuacja finansowa poprawiła się, 57,8% respondentów stwierdziło, że ich sytuacja nie uległa zmianie, natomiast 20,9% badanych odnotowało jej pogorszenie się. Przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się nieznacznego pogorszenia się swojej sytuacji finansowej w kolejnych miesiącach. W ciągu ostatniego kwartału nastąpił spadek wartości salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zakupów od dostawców krajowych (z 16,3 punktu do 3 punktów). Pomimo spadku wartość salda pozostała dodatnia, choć niższa od zanotowanej w II kwartale 2017 r. (wówczas 6,7 punktu). Przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się nieznacznego spadku zakupów od dostawców krajowych.
W ciągu kwartału spadła również wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zakupów od dostawców zagranicznych (z poziomu -7 punktów do -14,3 punktu). Jest o 8,5 punktu niższa niż w analogicznym okresie ubiegłego roku (wówczas -5,8 punktu). Na bieżącą wartość salda złożyły się następujące odpowiedzi: 9% respondentów w III kwartale 2018 r. zwiększyło – w porównaniu z II kwartałem – zakupy od dostawców zagranicznych, 67,7% utrzymało je na dotychczasowym poziomie, natomiast 23,3% zmniejszyło je. Zdaniem handlowców, w kolejnych miesiącach sytuacja ulegnie poprawie (wartość salda prognostycznego jest jednak ujemna i wynosi -5,2 punktu).
Nieznacznie wzrosło zatrudnienie w handlu. W ciągu kwartału wartość salda zwiększyła się o 2 punkty, osiągając poziom -12,2 punktu. Jest jednak niższa niż rok wcześniej o 3 punkty. Przedsiębiorstwa planują zmniejszyć zatrudnienie w nadchodzących miesiącach.
W III kwartale 2018 r. w 57,9% przedsiębiorstw handlowych ceny wzrosły w porównaniu z II kwartałem 2018 r. (w tym: w 18,5% o więcej procent, w 30% o tyle samo procent, a w 9,4% o mniej procent), w 38,2% ankietowanej grupy przedsiębiorców ceny nie zmieniły się, natomiast w 3,9% obniżyły się. Przedsiębiorstwa spodziewają się wzrostu cen w kolejnym kwartale.
Zmniejszył się wolumen sprzedawanych towarów (spadek wartości salda o 4,4 punktu). Wartość salda wynosi -1,3 punktu i jest znacznie niższa od poziomu odnotowanego w analogicznym okresie ubiegłego roku (była wówczas równa 18 punktów). Na obecną wartość salda złożyły się następujące odpowiedzi: 23,3% przedsiębiorstw handlowych uznało, że w III kwartale 2018 r. względem II kwartału 2018 r. wolumen sprzedawanych przez nie towarów zwiększył się, 52,1% respondentów wskazało, iż utrzymał się on na tym samym poziomie, natomiast u 24,6% ankietowanych nastąpił spadek. Przedsiębiorstwa handlowe przewidują niewielki wzrost wielkości sprzedaży w najbliższym kwartale.
Wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość ogólnej powierzchni magazynowej nieznacznie zwiększyła się, lecz nadal pozostaje ujemna (-3,4 punktu). Jest niższa o 1,3 punktu niż rok wcześniej. Prognozy są nadal pesymistyczne (wartość salda przewidywań wynosi -5,1 punktu).
Ogólna sytuacja przedsiębiorstw handlowych w III kwartale 2018 r. została przez nie oceniona jako dobra. Wartość salda odpowiedzi na to pytanie wynosi 9,5 punktu. Rozkład odpowiedzi jest następujący: 21,9% badanych przedsiębiorstw uznało ogólną kondycję swojego przedsiębiorstwa za dobrą, 65,7% za średnią, a 12,4% za słabą. Przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się pogorszenia się ogólnej sytuacji ekonomicznej w nadchodzącym kwartale (wartość salda prognostycznego jest równa 0,5 punktu).
Od wielu lat na wysokim poziomie utrzymuje się wartość salda odpowiedzi na pytanie dotyczące wzrostu konkurencji na rynku. W tym badaniu zwiększyła się ona (o 8,2 punktu) w stosunku do poprzedniego kwartału, osiągając poziom 42,8 punktu. Rozkład odpowiedzi był następujący: 43,2% ankietowanych przedsiębiorstw uznało, że w III kwartale 2018 r. względem II kwartału 2018 r. konkurencja dla nich wzrosła, 56,4% nie zauważyło zmiany, a 0,4% respondentów stwierdziło, że konkurencja zmniejszyła się. Przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się niezmiennie wysokiego zagrożenia ze strony konkurencji.
Autor: dr Katarzyna Majchrzak, Instytut Rozwoju Gospodarczego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
