Mimo rosnącej inflacji, a co za tym idzie podnoszeniem stóp procentowych oraz niekorzystnych dla przedsiębiorców rozwiązaniach Polskiego Ładu, koniunktura w handlu w pierwszym kwartale poprawiła się. Wartość wskaźnika koniunktury IRGTRD zwiększyła się w ciągu kwartału o 6,0 pkt i wynosi 0,3 pkt. Co ciekawe, koniunktura najbardziej poprawiła się we wsiach (o 10,4 pkt), a najmniej w dużych miastach (0,9 pkt). Jednak wartości pozostałych dwóch składowych wskaźnika koniunktury (przewidywanej wielkości sprzedaży i prognozowanych zakupów towarów) obniżyły się.
Wciągu kwartału odnotowano wzrost wartości wskaźnika dla większości grup przedsiębiorstw według liczby zatrudnionych; największy dla przedsiębiorstw zatrudniających od 21 do 50 osób (z poziomu -5,2 do 4,8 pkt) oraz firm zatrudniających do 20 osób (z -6,5 do -0,3 pkt). W przypadku przedsiębiorstw dużych (powyżej 100 zatrudnionych) wzrost był mniejszy (z 1,1 do 2,2 pkt). Jedyną grupą, dla której wartość wskaźnika koniunktury obniżyła się, były przedsiębiorstwa zatrudniające od 51 do 100 osób (spadek w ciągu kwartału z poziomu -10,3 pkt do -11,1 pkt).
Mniejszy poziom zakupów
Co ciekawe, poprawę koniunktury sygnalizują firmy bez względu na rodzaj działalności handlowej. Największy wzrost wartości wskaźnika IRGTRD, z poziomu 0,1 pkt w poprzednim kwartale do 7,6 pkt w obecnym, odnotowano dla przedsiębiorstw handlu hurtowego. O poprawie koniunktury informują przedsiębiorstwa prowadzące działalność we wszystkich ośrodkach: i tych najmniejszych, i dużych miastach. Mimo poprawy koniunktury pogorszyła się zarówno sytuacja ogólna, jak i finansowa przedsiębiorstw handlowych. Obniżył się również poziom zakupów towarów pochodzenia krajowego i zagranicznego, zapasów i wolumen sprzedaży. Wzrósł natomiast poziom zatrudnienia (choć wartość salda pozostała ujemna). Ankietowani ocenili ogólną kondycję swoich przedsiębiorstw jako dobrą. Przewidywania uczestników badania dotyczące perspektyw rozwoju ich firm w ciągu najbliższych 6 miesięcy są jednak pesymistyczne.
Od początku prowadzenia badań koniunktury w handlu przedsiębiorstwa niezmiennie uznają trzy czynniki za główne bariery utrudniające rozwój ich działalności: wysokie koszty zatrudnienia pracowników, konkurencję oraz niedostateczny popyt. Należy jednak zwrócić uwagę na trzy inne czynniki, których znaczenie w ostatnim czasie silnie wzrosło. Chodzi mianowicie o niedostateczną podaż, wysokość oprocentowania kredytów oraz możliwość ich uzyskania. Trudności te mają zapewne związek z zacieśnianiem polityki monetarnej przez bank centralny w ostatnich miesiącach. Podobnie jak w poprzednim kwartale, co jedenasty ankietowany stwierdził, iż nie dostrzega barier dla swej działalności.
Gorsza sytuacja finansowa
Wartość salda odpowiedzi na pytanie o ogólną sytuację przedsiębiorstw handlowych zmniejszyła się w porównaniu z IV kwartałem 2021 r. o 14,3 pkt, do wysokości -27,8 pkt, wyższej o 9,4 pkt od poziomu sprzed roku (wówczas -37,2 pkt). Przedsiębiorstwa spodziewają się pogorszenia się swojej ogólnej sytuacji ekonomicznej w najbliższych miesiącach; wartość salda prognostycznego wynosi -25 pkt. Pogorszyła się również sytuacja finansowa przedsiębiorstw handlowych. Wartość salda zmniejszyła się w ciągu kwartału o 16,6 pkt i wynosi -31,4 pkt. Jest również niższa od wartości z I kwartału 2021 r. (wówczas -35,4 pkt). Rozkład odpowiedzi jest następujący: 7,5% badanych przedsiębiorstw uznało, że w stosunku do IV kwartału 2021 r. ich sytuacja finansowa poprawiła się, 53,6% ankietowanych stwierdziło, że ich sytuacja nie uległa zmianie, natomiast 38,9% badanych odnotowało jej pogorszenie się.
Przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się dalszego pogorszenia się swojej sytuacji finansowej w kolejnych miesiącach. Poziom zapasów zmniejszył się względem IV kwartału 2021 r. o 25,8 pkt i wynosi obecnie -19,2 pkt. Jest niższy niż przed rokiem (wówczas -17 pkt). Rozkład odpowiedzi jest następujący: 13,4% badanych przedsiębiorstw uznało, że wielkość ich zapasów wzrosła, 54% nie stwierdziło żadnych zmian w ich poziomie, a 32,6% ankietowanych poinformowało o spadku wielkości zapasów. Przewidywane jest obniżenie się poziomu zapasów przedsiębiorstw handlowych w nadchodzących miesiącach; wartość salda prognostycznego wynosi -6,0 pkt.
Spodziewany spadek zatrudnienia
W ciągu ostatniego kwartału spadła wielkość zakupów od dostawców krajowych. Wartość salda obniżyła się z 1,9 pkt do -20,2 pkt. Jest nieco wyższa od wartości zanotowanej w I kwartale 2021 r. (wówczas -21,8 pkt). Przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się, że w kolejnych miesiącach wielkość zakupów od dostawców krajowych ponownie się zmniejszy.
Zwiększył się poziom zatrudnienia w handlu. Pomimo wzrostu (z -9,1 pkt do -6,0 pkt), wartość salda pozostała ujemna. Jest również wyższa niż w I kwartale 2021 r. (wówczas -14,7 pkt). Spodziewany jest spadek poziomu zatrudnienia w najbliższych miesiącach; wartość salda prognostycznego równa jest -2,8 pkt. Podobnie jak w poprzednim kwartale, w blisko ¾ ankietowanych przedsiębiorstwach ceny wzrosły w porównaniu z IV kwartałem 2021 r. (z czego w: 41,8% o więcej procent, 22,9% o tyle samo procent i 8,2% o mniej procent), w 20,6% ceny nie zmieniły się, a w 6,4% obniżyły się. Wartość salda wynosi 66,5 pkt i jest niższa o 4,6 pkt od wartości sprzed kwartału. Uczestnicy badania spodziewają się spowolnienia wzrostu poziomu cen w następnych miesiącach; wartość salda prognostycznego jest równa 64,9 pkt.
Ogólna sytuacja jest dobra
Zmniejszył się wolumen sprzedaży. Wartość salda spadła o 27,1 pkt. i wynosi -26,6 pkt. Jest na zbliżonym poziomie jak w analogicznym okresie ubiegłego roku (wówczas -27,4 pkt). Na obecną wartość salda złożyły się następujące odpowiedzi: 12,6% przedsiębiorstw handlowych uznało, że w I kwartale 2022 r. względem IV kwartału 2021 r. wolumen sprzedawanych przez nie towarów zwiększył się, 48,2% wskazało, iż utrzymał się on na tym samym poziomie, natomiast 39,2% ankietowanych zanotowało spadek. Przedsiębiorstwa handlowe przewidują spadek wielkości sprzedaży w najbliższym półroczu (wartość salda prognostycznego wynosi -7,7 pkt). Ogólna sytuacja przedsiębiorstw handlowych w I kwartale 2022 r. została przez nie oceniona jako dobra. Wartość salda odpowiedzi na to pytanie wynosi 32,2 pkt. Jest jednak niższa niż w IV kwartale o 2,8 pkt, lecz wyższa od wartości sprzed roku (wówczas 18,6 pkt). Aktualny rozkład odpowiedzi jest następujący: 45,6% badanych przedsiębiorstw uznało ogólną kondycję swojego przedsiębiorstwa za dobrą, 41,0% za średnią, natomiast 13,4% za słabą. Przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się znacznego pogorszenia się swojej ogólnej sytuacji w nadchodzącym półroczu; wartość salda prognostycznego jest równa -17,4 pkt.
Oprac. Na podstawie: Katarzyna Majchrzak, Łukasz Olejnik Koniunktura w Handlu – I kwartał 2022, Instytut Rozwoju Gospodarczego – Szkoła Główna Handlowa
