Zatrudnienie małoletnich i młodocianych osób wzrasta w okresie wakacyjnym. W Polsce podlega ono ścisłym regulacjom prawnym, które mają chronić ich zdrowie i możliwości rozwoju.
W świetle prawa legalne zatrudnienie na podstawie umowy o pracę jest możliwe od 15. roku życia, pod warunkiem ukończenia szkoły podstawowej. Nie wymaga się przy tym zgody rodziców czy opiekunów. Zatrudnienie może dotyczyć tzw. prac lekkich lub przyuczenia do zawodu. Płacone są wszystkie składki na ubezpieczenie społeczne, co wlicza się do stażu pracy oraz wpływa na wysokość przyszłej emerytury.
Podczas trwania roku szkolnego młodociani mogą pracować do 12 godzin tygodniowo, maksymalnie 2 godziny dziennie. W trakcie ferii i wakacji mogą pracować do 35 godzin tygodniowo, maksymalnie 7 godzin dziennie. Warunkiem jest jednak, że nie mają już statusu ucznia.
Po przepracowaniu 4,5 godziny młodocianym przysługuje pełna, 30-minutowa przerwa. Dodatkowo nie mogą oni pracować w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej, która musi obejmować 14 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Przysługuje im także 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku w wymiarze tygodniowym. Prawo do 12 dni urlopu nabywają po 6 miesiącach pracy, a po roku – do 26 dni, aż do uzyskania pełnoletności.
Wedle regulacji prawnych umowa zlecenie może być zawierana z osobami małoletnimi od 13. do 18. roku życia, ale wyłącznie za zgodą rodziców (najlepiej wydać ją pisemnie) oraz inspektora pracy. Zadania wykonywane przez młodocianych muszą być lekkie i nie mogą stanowić zagrożenia dla zdrowia ani prawidłowego rozwoju. Praca nie może być jednak wykonywana pod stałym nadzorem ani w określonych godzinach, jak ma to miejsce w przypadku umowy o pracę.
Młodociani uczniowie na umowie zlecenia nie płacą składek ZUS, a do 26. roku życia są zwolnieni z podatku dochodowego, jeśli nie przekroczą limitu przychodu wynoszącego 85 tys. zł. Jeśli osoba młodociana nie jest uczniem, płaci składki ZUS z wyjątkiem składki chorobowej, która jest dobrowolna.
– W dużym uproszczeniu, młodociani powyżej 15. roku życia mogą być zatrudniani do prac lekkich w różnych branżach, bez potrzeby uzyskiwania zgody inspektora pracy. Dla osób poniżej 16. roku życia z kolei sam Kodeks pracy jest bardziej restrykcyjny, mogą one pracować tylko w branży kulturalnej, artystycznej, sportowej lub reklamowej, i to wyłącznie za zgodą rodzica oraz z zezwoleniem inspektora pracy. Choć ta różnica w przepisach może wydawać się nieco niekonsekwentna, ma na celu dodatkową ochronę młodszych pracowników – mówi Łukasz Koszczoł, Prezes Job Impulse.
Zatrudnienie osób poniżej 16. roku życia z perspektywy pracodawców niesie za sobą wyższą ilość formalności oraz dodatkowe koszty, by uzyskać zezwolenia. Często przedsiębiorstwa, jeśli decydują się na współpracę z młodymi osobami, to wówczas najczęściej dopiero wtedy, gdy ukończą 16 lat.
Wykaz prac wzbronionych młodocianym i jest ustalany przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej:
- prace wymagające przez dłuższy czas wymuszonej pozycji ciała, na przykład w pozycji leżącej, pochylonej lub w przysiadzie, na kolanach, a takie są zwykle związane ze zbiorami warzyw i owoców,
- prace wymagające nadmiernego wysiłku fizycznego, które obejmują podnoszenie, przenoszenie ciężarów oraz prace wymagające powtarzania jednorodnych ruchów,
- prace zagrażające prawidłowemu rozwojowi psychicznemu, związane np. z produkcją alkoholu, wyrobów nikotynowych, treści pornograficznych, obsługą zakładów kąpielowych, łaźni czy prace w zakładach pogrzebowych.
Z kolei wykaz prac lekkich to lista czynności, które młodociany pracownik może wykonywać bez zagrożenia dla swojego zdrowia, bezpieczeństwa ani rozwoju. Prace te muszą być dostosowane do wieku, możliwości fizycznych i psychicznych. Potencjalny pracodawca zatrudniający młodocianych musi opracować taki wykaz prac lekkich dla swojego przedsiębiorstwa. Zatwierdza go właściwy inspektor pracy, który weryfikuje czy spełniają kryteria bezpieczeństwa i odpowiedniości dla młodocianych pracowników.
źródło: Infor
oprac.: red.
