Kancelaria prawna Sołtysiński, Kawecki & Szlęzak: Tytuł nieprzypadkowo odnosi się do „polskiej” fundacji rodzinnej, której utworzenie jest możliwe od 22 maja 2023 r. Wcześniej przedsiębiorcy, którzy chcieli skonsolidować swój majątek w jednym podmiocie sukcesyjnym musieli korzystać z rozwiązań zagranicznych, np. trustów czy zagranicznych fundacji, co wiązało się z istotnymi kosztami. Niewątpliwie zatem korzyścią polskiej fundacji rodzinnej jest to, że jest tańsza i łatwiejsza (np. organizacyjnie) w utworzeniu, niż jej zagraniczny odpowiednik.
Sercem takiej fundacji jest jej statut, który może być dość elastycznie skonstruowany. Pozwala to fundatorowi zaplanować sukcesję tak, aby skonsolidowany w fundacji biznes efektywnie pracował za życia fundatora, a w razie jego śmierci zabezpieczył preferowaną przez fundatora dystrybucję zysków do beneficjentów, bez rozdrabniania majątku. Fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą tylko w zakresie wskazanym przez ustawę.
Zasadą jest, że fundacja rodzinna korzysta ze zwolnienia podatkowego, a zatem jej dochody nie są opodatkowane. W konsekwencji fundacja może działać jak rodzinna „skarbonka”, która gromadzi zyski bez ich opodatkowania, np. odsetki od udzielonych pożyczek, dywidendy, licencje czy czynsze z wynajmowanych nieruchomości. Wynagrodzenie płacone do fundacji za takie usługi może być zasadniczo kosztem uzyskania przychodów dla nabywcy. Tytułem przykładu, fundacja udziela pożyczki swojej spółce, a płacone odsetki – od których fundacja nie musi zapłacić podatku w dacie otrzymania – są kosztem uzyskania przychodów dla dłużnika. Zwolnienie z podatku obejmuje nie tylko „bierne” dochody fundacji, ale również inne przychody z dopuszczalnej działalności gospodarczej, np. ze sprzedaży składników majątku (udziałów, akcji, nieruchomości). Obowiązek podatkowy zasadniczo powstaje dopiero przy wypłacie środków do beneficjenta.
Wówczas podatek płacony jest od kwoty brutto wypłaty i wynosi 15% CIT po stronie fundacji oraz 15% PIT po stronie beneficjenta. Jeżeli jednak beneficjent jest członkiem najbliższej rodziny fundatora, to wypłata jest wolna od PIT. Wypłaty z fundacji wolne są również od składki zdrowotnej, ZUS-u czy tzw. daniny solidarnościowej.
Wypłata z fundacji podlega jednak 15% CIT, nawet jeżeli np. środki pochodzą ze sprzedaży nieruchomości, która mogłaby być wolna od podatku, gdyby sprzedał ją bezpośrednio fundator. Opodatkowaniu 15% CIT podlegają też tzw. ukryte zyski, np. darowizny czy długoterminowe pożyczki od fundacji. Ponadto wniesienie określonego majątku do fundacji (np. znaku towarowego) może skutkować obowiązkiem zapłaty 23% VAT, którego fundacja może nie odliczyć. Nie wszystkie też przychody fundacji są wolne od podatku, np. zapłata za korzystanie z mienia fundacji przez beneficjenta/ /fundatora lub podmiot powiązany skutkuje 19% CIT po stronie fundacji.
Konkludując, polska fundacja rodzinna jest potrzebnym i atrakcyjnym wehikułem sukcesyjnym. Rozsądne wykorzystanie fundacji umożliwia zabezpieczenie majątku dla rodziny, a także efektywne nim zarządzanie. Nie zawsze jednak wniesienie majątku do fundacji jest zasadne i każdorazowo wymaga przemyślenia pod kątem skutków prawnych i podatkowych.
Stanisław Gordziałowski, adwokat, doradca podatkowy, senior counsel w kancelarii Sołtysiński Kawecki & Szlęzak
