Koniunktura w handlu w III kwartale 2020 r. poprawiła się. Wartość wskaźnika koniunktury IRG SGH (IRGTRD) zwiększyła się w ciągu kwartału o 24 punkty i obecnie wynosi -4,8 punktu. Obecna wartość jest niższa od średniej dla III kwartału z ostatnich 10 lat (wynosi ona -0,9 punktu) oraz niższa od poziomu odnotowanego przed rokiem (-1,5 punktu w III kwartale 2019 r.).
Wzrost wartości wskaźnika odnotowano dla większości grup przedsiębiorstw klasyfikowanych wg liczby zatrudnionych; największy, o 42,8 punktu, dla przedsiębiorstw zatrudniających od 21 do 50 osób, a najmniejszy, o 22,9 punktu, dla przedsiębiorstw zatrudniających do 20 osób. Jedynie w przypadku przedsiębiorstw zatrudniających od 51 do 100 osób nastąpił niewielki spadek wartości wskaźnika koniunktury w ciągu kwartału (z poziomu -22,8 punktu do -23,7 punktu).
Poprawę koniunktury sygnalizują przedsiębiorstwa wszystkich typów działalności. Największy wzrost wartości wskaźnika IRGTRD zanotowano dla zakładów zajmujących się sprzedażą hurtową (z poziomu -58,4 punktu do 9,4 punktu), a najmniejszy, z poziomu -17,9 punktu do 0,9 punktu, dla przedsiębiorstw zajmujących się sprzedażą półhurtową. W przypadku przedsiębiorstw prowadzących działalność detaliczną, pomimo odnotowanego wzrostu, wskaźnik koniunktury utrzymał wartość ujemną (-15,9 punktu).
O poprawie koniunktury informują przedsiębiorstwa bez względu na miejsce prowadzenia działalności. Największy wzrost wartości wskaźnika – z poziomu -41,6 punktu w II kwartale do wysokości 7,3 punktu w III kwartale – odnotowano dla przedsiębiorstw działających na wsiach. Z kolei najmniejszy wzrost zaobserwowano dla przedsiębiorstw z miast średniej wielkości – wartość wskaźnika zwiększyła się w ciągu kwartału o 11 punktów (z poziomu -22,3 punktu w II kwartale do -11,3 punktu w III kwartale).
Od początku prowadzenia badań koniunktury w handlu przedsiębiorstwa niezmiennie wymieniają trzy czynniki utrudniające rozwój działalności: wysokie koszty zatrudnienia pracowników, silną konkurencję i niedostateczny popyt. Tak też było w III kwartale 2020 r. Odsetki ankietowanych, którzy wskazują te trzy główne bariery, wynoszą odpowiednio: 72,5% (73,4% w II kwartale), 61,8% (52,5% w II kwartale) i 50% (39,7% w II kwartale). Ponadto rozwój działalności handlowej utrudniają: niedostateczna podaż oraz wysokie koszty oprocentowania kredytów.
Poprawiła się sytuacja finansowa przedsiębiorstw handlowych. Wartość salda pozostała jednak ujemna (-7,6 punktu). Jest nieco wyższa od wartości z III kwartału 2019 r. (wówczas -10 punktów). Rozkład odpowiedzi w III kwartale jest następujący: 23,4% badanych przedsiębiorstw uznało, że w stosunku do II kwartału 2020 r. ich sytuacja finansowa poprawiła się, 45,6% ankietowanych stwierdziło, że ich sytuacja nie uległa zmianie, natomiast 31% badanych odnotowało jej pogorszenie się. Pomimo odczuwanej poprawy przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się pogorszenia ich sytuacji finansowej w kolejnych miesiącach (wartość salda prognostycznego równa -17 punktów).
W ciągu ostatniego kwartału nieznacznie zwiększyła się wielkość zakupów od dostawców krajowych. Wartość salda wzrosła z -29,9 punktu do -26,4 punktu. Jest znacznie niższa od wartości zanotowanej w analogicznym okresie 2019 r. (wówczas -3,6 punktu). Przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się, że wielkość zakupów od dostawców krajowych ponownie wzrośnie w najbliższym okresie; wartość salda prognostycznego jest równa -21,4 punktu.
Wzrosła również wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zakupów od dostawców zagranicznych, z poziomu -27,4 punktu do -16,4 punktu. Jest jednak niższa niż w III kwartale 2019 r. (wówczas -2,5 punktu). Na bieżącą wartość salda złożyły się następujące odpowiedzi: 7,5% ankietowanych zwiększyło – w porównaniu z II kwartałem 2020 r. – zakupy od dostawców zagranicznych, 68,6% utrzymało je na dotychczasowym poziomie, natomiast 23,9% zmniejszyło je. Zdaniem handlowców, w kolejnych miesiącach wielkość zakupów od dostawców zagranicznych ponownie wzrośnie; wartość salda prognostycznego wynosi -9,3 punktu.
Nieznacznie zwiększyła się wielkość zatrudnienia w handlu. Wartość salda wzrosła z poziomu -23,1 punktu do -19,5 punktu. Jest jednak niższa niż w III kwartale 2019 r. (wówczas -13,9 punktu). Spodziewany jest dalszy wzrost poziomu zatrudnienia w najbliższych miesiącach; wartość salda prognostycznego jest równa -15,2 punktu.
W 59,6% ankietowanych przedsiębiorstwach handlowych ceny wzrosły w porównaniu z II kwartałem 2020 r. (z czego w: 21,4% o więcej procent, w 23,7% o tyle samo procent i w 14,5% o mniej procent), w 34% ceny nie zmieniły się, a w 6,4% obniżyły się. Uczestnicy badania spodziewają się dalszego wzrostu cen w następnych miesiącach.
Zwiększył się wolumen sprzedawanych towarów. Wartość salda wzrosła o 13,8 punktu i obecnie wynosi -23,6 punktu (tj. o 13,7 punktu mniej niż w analogicznym okresie roku poprzedniego). Na obecną wartość salda złożyły się następujące odpowiedzi: 20,1% przedsiębiorstw handlowych uznało, że w III kwartale 2020 r. względem II kwartału 2020 r. wolumen sprzedawanych przez nie towarów zwiększył się, 36,2% wskazało, iż utrzymał się on na tym samym poziomie, natomiast 43,7% ankietowanych odnotowało jego obniżenie. Przedsiębiorstwa handlowe przewidują dalszy wzrost poziomu sprzedaży w najbliższym półroczu (wartość salda prognostycznego wynosi -11,3 punktu).
Ogólna sytuacja przedsiębiorstw handlowych w III kwartale 2020 r. została przez nie oceniona jako dobra. Wartość salda odpowiedzi na to pytanie wynosi 8,2 punktu i jest wyższa od 10-letniej średniej (6,4 punktu). Rozkład odpowiedzi jest następujący: 22,9% badanych przedsiębiorstw uznało ogólną kondycję swojego przedsiębiorstwa za dobrą, 62,4% za średnią, natomiast 14,7% za słabą. Przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się jednak pogorszenia ich ogólnej sytuacji w nadchodzącym półroczu; wartość salda prognostycznego jest równa -10,7 punktu.
Wartość salda odpowiedzi na pytanie dotyczące konkurencji na rynku zmniejszyła się o 2 punkty w stosunku do poprzedniego kwartału, osiągając poziom 13,8 punktu. Jest on niższy od wartości odnotowanej w analogicznym okresie 2019 r. (wówczas 30,5 punktu). Rozkład odpowiedzi jest następujący: 16,1% ankietowanych przedsiębiorstw uznało, że w III kwartale 2020 r. względem II kwartału 2020 r. konkurencja dla nich wzrosła, 81,6% nie zauważyło zmiany, zaś 2,3% odnotowało jej spadek. Przedsiębiorstwa spodziewają się utrzymania w najbliższych miesiącach zagrożenia konkurencyjnego na zbliżonym poziomie.
Informacje zawarte w niniejszym artykule oparte są na wynikach ankietowego badania koniunktury w handlu, przeprowadzonego przez IRG SGH po raz 107. i dotyczą III kwartału 2020 r.
Katarzyna Majchrzak
Instytut Rozwoju Gospodarczego
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Oprac. Jacek Ratajczak
