Wartość wskaźnika koniunktury IRG SGH (IRGTRD) zwiększyła się w ciągu kwartału o 12,4 pkt i wynosi 8,8 pkt. Jest również wyższa od średniej dla drugich kwartałów z ostatnich dziesięciu lat (wynosi ona -0,3 pkt) oraz od poziomu odnotowanego przed rokiem (-4,9 pkt w II kwartale 2022 r.).
Znaczący wzrost wskaźnika koniunktury wynika ze wzrostu wszystkich jego składowych: prognozowanego wolumenu sprzedaży, planowanych zakupów krajowych i zagranicznych oraz stanu zapasów. W II kwartale br. na polską gospodarkę w dalszym ciągu wpływ ma inwazja Rosji na Ukrainę oraz związane z nią skutki, w tym przede wszystkim napływ uchodźców, kryzys energetyczny i przerwanie łańcuchów dostaw produktów z Rosji, Białorusi i Ukrainy.
Dynamika sprzedaży detalicznej
W pierwszym kwartale br. realny PKB (wyrównany sezonowo) nie zmienił się (w skali roku) wobec wzrostu o 0,4% r/r w ostatnim kwartale 2022 r. Dynamika sprzedaży detalicznej w pierwszym kwartale br. wyniosła -3,5% r/r (w ujęciu realnym) i 10,8% r/r (w ujęciu nominalnym). Największe wzrosty wartości sprzedanych towarów w ujęciu realnym odnotowano w grupach „Tekstylia, odzież i obuwie” (9,6% r/r) i „Pojazdy samochodowe, motocykle, części” (3,2% r/r), a największe spadki w grupach „Paliwa stałe, ciekłe i gazowe” (-18% r/r), „Pozostałe” (-11,1% r/r) oraz „Meble, RTV i AGD” (-10,8% r/r).
W ciągu kwartału odnotowano wzrost wartości wskaźnika koniunktury w handlu dla większości grup przedsiębiorstw (z wyjątkiem przedsiębiorstw zatrudniających od 21 do 50 pracowników – spadek z -2,2 pkt do -2,7 pkt). Największy wzrost, o 23,4 pkt, zanotowano dla przedsiębiorstw zatrudniających od 51 do 100 osób, a najmniejszy, o 9,2 pkt, dla podmiotów zatrudniających do 20 osób.
Poprawę koniunktury odnotowano również dla przedsiębiorstw hurtowych (wzrost z poziomu -2,1 pkt do 25,2 pkt), detalicznych (z -8,8 pkt do -0,1 pkt) oraz funkcjonujących w modelu mieszanym, czyli zajmujących się zarówno sprzedażą hurtową i detaliczną (z 1,3 pkt do 6,9 pkt). O poprawie koniunktury informują przedsiębiorstwa prowadzące działalność we wszystkich ośrodkach. Największy wzrost wartości wskaźnika, o 17,7 pkt, zanotowano dla przedsiębiorstw działających w dużych miastach (z poziomu -4,6 pkt w I kwartale 2023 r. do 13,1 pkt w II kwartale br.); najmniejszy, o 3,6 pkt, dla przedsiębiorstw handlowych z małych miast. W badanym kwartale wszystkie wskaźniki koniunktury przyjęły dodatnią wartość.
Sytuacja przedsiębiorstw
Poprawiła się zarówno sytuacja ogólna jak i finansowa przedsiębiorstw handlowych. Wzrósł również poziom zakupów produktów krajowych, wysokość zatrudnienia, wolumen sprzedawanych towarów oraz powierzchnia magazynowa. Spadł poziom zakupów wyrobów zagranicznych oraz utrzymywanych zapasów. Ankietowani ocenili ogólną kondycję swoich przedsiębiorstw jako dobrą. Przewidywania uczestników badania dotyczące perspektyw rozwoju ich firm są również optymistyczne.
Od początku prowadzenia badań przedsiębiorstwa niezmiennie uznają trzy czynniki za główne bariery utrudniające rozwój ich działalności: wysokie koszty zatrudnienia pracowników, niedostateczny popyt oraz konkurencję. Tak też było w II kwartale br. Odsetki ankietowanych, którzy wskazują na te trudności, wynoszą odpowiednio: 47% (46,9% w I kwartale 2023 r.), 46,2% (tyle samo przed kwartałem) i 42,5% (39% przed kwartałem). Obniżył się odsetek ankietowanych (6,0% vs 7,4% w I kwartale br.), którzy nie dostrzegają istnienia barier dla swej działalności. Należy również zwrócić uwagę na trzy inne czynniki, których znaczenie zaczęło wzrastać. W ostatnich miesiącach: wysokość oprocentowania kredytów (16,5%), niedostateczną podaż (8,8%) oraz możliwość uzyskania kredytów (7,4%).
Ogólna sytuacja
Wartość salda odpowiedzi na pytanie o ogólną sytuację przedsiębiorstw handlowych wzrosła o 5,8 pkt. w porównaniu z I kwartałem 2023 r. do wysokości -17,6 pkt, niższej o 21,4 pkt od poziomu sprzed roku (wówczas 3,8 pkt). Przedsiębiorstwa spodziewają się poprawy swojej ogólnej sytuacji ekonomicznej w najbliższych miesiącach; wartość salda prognostycznego wynosi 13,9 pkt. Poprawiła się również sytuacja finansowa przedsiębiorstw handlowych. Wartość salda zwiększyła się w ciągu kwartału o 6,1 pkt i wynosi -16,9 pkt. Jest jednak niższa od wartości z II kwartału 2022 r. (wówczas -1,1 pkt). Rozkład odpowiedzi jest następujący: 8,5% badanych przedsiębiorstw uznało, że w stosunku do I kwartału 2023 r. ich sytuacja finansowa poprawiła się, 66,1% ankietowanych stwierdziło, że ich sytuacja nie uległa zmianie, natomiast 25,4% badanych odnotowało jej pogorszenie się.
Poziom zapasów zwiększył się względem I kwartału 2023 r. o 1,1 pkt i wynosi obecnie -6,3 pkt. Jest jednak niższy niż przed rokiem (wówczas 8,9 pkt). Rozkład odpowiedzi jest następujący: 16,8% badanych przedsiębiorstw uznało, że wielkość ich zapasów wzrosła, 60,1% nie stwierdziło żadnych zmian w ich poziomie, a 23,1% ankietowanych poinformowało o spadku wielkości zapasów. Przewidywane jest podwyższenie poziomu zapasów przedsiębiorstw handlowych w nadchodzących miesiącach; wartość salda prognostycznego wynosi 6,0 pkt. W ciągu ostatniego kwartału wzrosła wielkość zakupów od dostawców krajowych z poziomu -19,9 pkt do -16,5 pkt. Jest istotnie niższa od wartości zanotowanej w II kwartale 2022 r. (wówczas to 4,7 pkt). Przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się dalszego wzrostu wielkości zakupów od dostawców krajowych w kolejnych miesiącach.
Spadła wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zakupów od dostawców zagranicznych (-8,7 pkt obecnie vs -6,3 pkt w I kwartale). Jest również niższa niż w II kwartale 2022 r. (wówczas -6,7 pkt). Na bieżącą wartość salda złożyły się następujące odpowiedzi: 8,4% ankietowanych zwiększyło w porównaniu z I kwartałem 2023 r. zakupy od dostawców zagranicznych, 74,5% utrzymało je na dotychczasowym poziomie, natomiast 17,1% zmniejszyło je. Zdaniem przedsiębiorców, w nadchodzących miesiącach wielkość zakupów od dostawców zagranicznych będzie się zwiększać; wartość salda prognostycznego wynosi 6,4 pkt.
Zwiększył się poziom zatrudnienia w handlu z -11 pkt do -2,5 pkt. Jest on wyższy niż w II kwartale 2022 r. (wówczas -5,2 pkt). Spodziewany jest wzrost poziomu zatrudnienia. W 66,9% ankietowanych przedsiębiorstw ceny wzrosły w porównaniu z I kwartałem br. (z czego w: 21,9% o więcej procent, 32,2% o tyle samo procent i 12,8% o mniej procent), w 26,8% ceny nie zmieniły się, a w 6,3% obniżyły się. Wartość salda w II kwartale 2023 r. jest wyższa 1,2 pkt od wartości sprzed kwartału. Uczestnicy badania spodziewają się spadku tempa wzrostu poziomu cen.
Zwiększył się wolumen sprzedaży. Wartość salda wzrosła o 3,6 pkt i wynosi -20,2 pkt. Jest jednak nadal ujemna i niższa niż w analogicznym okresie ubiegłego roku (wówczas -6,0 pkt). Na obecną wartość salda złożyły się następujące odpowiedzi: 14,8% przedsiębiorstw handlowych uznało, że w II kwartale br. względem I kwartału wolumen sprzedawanych przez nie towarów zwiększył się, 50,1% wskazało, iż utrzymał się on na tym samym poziomie, natomiast 35% ankietowanych zanotowało spadek. Po raz pierwszy od roku przedsiębiorstwa handlowe przewidują wzrost wielkości sprzedaży w najbliższym półroczu (wartość salda prognostycznego wynosi 12,9 pkt).
Deklarowany wolumen sprzedaży powoli poprawia się, jednak wzrost ten mógłby być wyższy, gdyby nie utrzymujący się wzrost cen towarów i usług oraz związany z nim spadek siły nabywczej konsumentów. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość ogólnej powierzchni magazynowej zwiększyła się w ciągu kwartału z poziomu 2,0 pkt do 2,6 pkt. Była również wyższa (o 1,3 pkt) niż rok wcześniej. Uczestnicy badania planują zwiększenie ogólnej powierzchni magazynowej w najbliższych miesiącach.
Ogólna sytuacja przedsiębiorstw handlowych w II kwartale br. została przez nie oceniona jako dobra. Wartość salda odpowiedzi na to pytanie wynosi 26,5 pkt. Jest niższa niż w I kwartale (o 10,3 pkt) oraz o 8,9 pkt od wartości sprzed roku (wówczas 35,4 pkt). Aktualny rozkład odpowiedzi jest następujący: 37,3% badanych przedsiębiorstw uznało ogólną kondycję swojego przedsiębiorstwa za dobrą, 51,9% za średnią, natomiast 10,8% za słabą. Przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się poprawy swojej ogólnej sytuacji w nadchodzącym półroczu; wartość salda prognostycznego jest równa 16,9 pkt. 17. Wartość salda odpowiedzi na pytanie dotyczące konkurencji na rynku zmniejszyła się o 2,9 pkt w stosunku do poprzedniego kwartału, osiągając poziom 16,2 pkt. Jest on zbliżony do wartości odnotowanej w analogicznym okresie 2022 r. (wówczas 16,8 pkt). Rozkład odpowiedzi jest następujący: 19,9% ankietowanych przedsiębiorstw uznało, że w II kwartale br. względem I kwartału konkurencja dla nich wzrosła, 76,4% nie zauważyło zmiany, zaś 3,7% odnotowało jej spadek. Przedsiębiorstwa spodziewają się spadku zagrożenia konkurencyjnego.
OPRAC. NA PODSTAWIE: KATARZYNA MAJCHRZAK, ŁUKASZ OLEJNIK KONIUNKTURA W HANDLU – II KWARTAŁ 2023, INSTYTUT ROZWOJU GOSPODARCZEGO – SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA
