W ostatnim czasie dużo mówiło się o kontrolach, które miały odbywać się w placówkach handlowych w związku z czasowym obniżeniem stawki podatku VAT na żywność do 0%. Weryfikacji podlegać miała wysokość cen detalicznych, biorąc pod uwagę zmniejszenie stawki podatku. Przy tej okazji warto przytoczyć regulacje prawne obowiązujące w tym zakresie.
Wszczęcie kontroli powinno poprzedzić dokonanie analizy prawdopodobieństwa naruszenia prawa przez przedsiębiorcę. Gdy ta analiza da podstawy do wszczęcia postępowania, kolejnym krokiem jest zawiadomienie przedsiębiorcy o kontroli (może zostać pominięte tylko w ściśle określonych przypadkach). Kontrolę wszczyna się nie wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia tego zawiadomienia.
Co do zasady czynności kontrolne mogą być wykonywane dopiero po okazaniu legitymacji służbowej upoważniającej do wykonywania takich czynności oraz po doręczeniu upoważnienia do przeprowadzenia kontroli. Podczas kontroli osoba upoważniona ma prawo m. in. badać akta, dokumenty, dokonywać oględzin, żądać udzielenia pisemnych i ustnych wyjaśnień, przesłuchiwać określone, zabezpieczać dowody, produkty, pomieszczenia. Zakres możliwych czynności jest zatem szeroki.
Procedura kończy się protokołem kontroli, w którym podaje się ustalenia z przeprowadzonych czynności. Przedsiębiorca powinien zostać zapoznany z treścią protokołu kontrolowanego. Jeśli w toku kontroli stwierdzono uchybienia zostają wydane zalecenia pokontrolne.
Odnosząc powyższe do obecnej sytuacji, celem obecnych kontroli ma być weryfikacja faktycznej obniżki cen produktów spożywczych w placówkach handlowych. Zgodnie z zapowiedziami Prezesa UOKiK monitorowane mają być ceny koszyka dóbr podstawowych. Jeśli zostanie stwierdzona nieprawidłowość sprzedawcę ma czekać kara. Po przeprowadzonej kontroli, może zostać wszczęte postępowanie przed UOKiK, które może zakończyć się karą do 10 % obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok jej nałożenia.
Co w tym temacie mówią przepisy? Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów faktycznie mówi o zakazie tzw. praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Jest nią m.in. naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji, nieuczciwe posunięcia rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji.
Teoretycznie więc można przedsiębiorcę ukarać za naruszanie zbiorowych interesów konsumentów, jednak wydaje się, że podstawą do wymierzenia kary nie mogą być tylko rosnące mimo zerowego VATu ceny. Wyżej wymieniona ustawa reguluje szczegółowo postępowanie przed prezesem UOKiK i nie przewiduje środków doraźnych, w formie zobowiązania placówki handlowej do natychmiastowego obniżenia cen.
Odgórny zakaz podwyższania cen natomiast godziłby w podstawowe zasady gospodarki rynkowej. Co oczywiste, obniżenie stawek VAT nie zawsze jest gwarantem obniżenia ostatecznej ceny brutto dla konsumenta. Elementami składowymi tej ceny są także koszty zakupu towarów, koszty operacyjne, marża. Biorąc pod uwagę obecne trendy, obniżenie ceny detalicznej może zostać zniwelowane także przez wzrost określonych kosztów, do których ponoszenia zobowiązani są handlowcy.
Autor: Tomasz Lisewski
