Koniunktura w handlu w IV kwartale 2021 roku pogorszyła się. Wartość wskaźnika koniunktury IRG SGH zmniejszyła się w ciągu kwartału o 6,0 pkt i wynosi -5,7 pkt. Jest zbliżona do średniej dla czwartego kwartału z ostatnich dziesięciu lat (wynosi ona -6,0 pkt) i wyższa od poziomu odnotowanego w 2020 roku (-8,8 pkt w IV kwartale 2020 r.).
Przedsiębiorcy ocenili swoją ogólną kondycję jako dobrą – saldo odpowiedzi na to pytanie wyniosło 35,0 pkt. Aż 45,2% badanych przedsiębiorstw uznało ogólną kondycję swojego przedsiębiorstwa za dobrą. 44,6% ankietowanych przyznało, że jest średnia, a 10,2%, że jest słaba. Przewidywania dotyczące rozwoju ogólnej sytuacji w najbliższych 6 miesiącach są natomiast pesymistyczne. Podobnie jak w poprzednich kwartałach, możliwości poprawy sytuacji przedsiębiorstw handlowych ograniczały koszty zatrudnienia pracowników, konkurencja oraz niedostateczny popyt.
Tylko dla hurtowników wyższa koniunktura
W ciągu kwartału odnotowano spadek wartości wskaźnika dla wszystkich grup przedsiębiorstw, niezależnie od liczby zatrudnionych. Największy okazał się dla przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 100 osób (z poziomu 10,7 pkt do 1,1 pkt) oraz dla firm o zatrudnieniu do 20 osób (z 0,6 pkt do -6,5 pkt). W przypadku pozostałych grup zakładów spadki były łagodniejsze (dla zatrudniających od 51 do 100 osób z -10,1 pkt do -10,3 pkt, natomiast tych zatrudniających od 21 do 50 pracowników z -2,3 pkt do -5,2 pkt). Pogorszenie się koniunktury sygnalizują przedsiębiorstwa prowadzące sprzedaż detaliczną (spadek wartości wskaźnika IRGTRD z poziomu 2,5 pkt w poprzednim kwartale do -13,7 pkt w obecnym). Zakłady zajmujące się handlem hurtowym wskazują z kolei na poprawę koniunktury (wzrost z -4,8 pkt w III kwartale do 0,1 pkt w IV kwartale 2021 roku). Dla zakładów zajmujących się wszystkimi formami sprzedaży wartość wskaźnika obniżyła się w ciągu kwartału o 5,3 pkt (2,4 pkt w III kwartale i -2,9 pkt w IV kwartale).
Pesymistyczne nastroje przedsiębiorców
O pogorszeniu koniunktury informują także przedsiębiorstwa prowadzące działalność we wszystkich ośrodkach z wyjątkiem małych miast (tu, pomimo wzrostu z poziomu -6,6 pkt do -5,7 pkt, wartość wskaźnika koniunktury pozostała ujemna). Największy spadek, o 14,4 pkt, zanotowano dla przedsiębiorstw działających w miastach średniej wielkości (spadek wartości wskaźnika z poziomu 10,1 pkt w III kwartale ubiegłego roku do -4,3 pkt w IV kwartale). Najmniejszy spadek (o 0,9 pkt) odnotowano dla przedsiębiorstw handlowych z dużych miejscowości. Niestety pogorszyła się zarówno sytuacja ogólna, jak i finansowa przedsiębiorstw handlowych. Spadł również poziom zakupów produktów krajowych oraz zatrudnienia. Z drugiej jednak strony wzrósł poziom zakupów produktów zagranicznych, zapasów i wolumen sprzedawanych towarów. Wartości tych ostatnich sald są dodatnie.
Co ciekawe ankietowani ocenili ogólną kondycję swoich przedsiębiorstw jako dobrą. Jednak pesymistyczne są przewidywania uczestników badania dotyczące perspektyw rozwoju ich firm w ciągu najbliższych 6 miesięcy. Od początku prowadzenia badań koniunktury w handlu, przedsiębiorstwa niezmiennie uznają trzy czynniki za główne bariery utrudniające rozwój ich działalności. Pierwszym z nich jest wysoki koszt zatrudnienia pracowników. Równie ważna okazała się silna konkurencja oraz niedostateczny popyt. Tak też było w IV kwartale 2021 r. Odsetki ankietowanych, którzy wskazują te problemy, wynoszą odpowiednio 48,8%, 39,8% i 31%. Tylko co jedenasty ankietowany stwierdził, iż nie dostrzega barier dla swej działalności. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o ogólną sytuację przedsiębiorstw handlowych zmniejszyła się w porównaniu z III kwartałem 2021 r. o 18,8 pkt, do wysokości -13,5 pkt i jest wyższa o 16 pkt od poziomu z roku 2020. Optymizmem napawa fakt, iż przedsiębiorstwa spodziewają się niewielkiej poprawy swojej ogólnej sytuacji ekonomicznej w najbliższych miesiącach. W tym wypadku wartość salda prognostycznego wynosi -11,4 pkt.
Sytuacja finansowa handlowców
Niestety pogorszyła się również sytuacja finansowa przedsiębiorstw handlowych. Wartość salda zmniejszyła się w ciągu kwartału o 16,7 pkt i wynosi -14,8 pkt. Co ważne, jest wyższa od wartości z IV kwartału 2020 roku, gdy wynosiła -22,4 pkt. 14,9% badanych przedsiębiorstw uznało, że w stosunku do III kwartału 2021 r. ich sytuacja finansowa poprawiła się, a 55,4% ankietowanych stwierdziło, że ich sytuacja nie uległa zmianie. Zaledwie 29,7% badanych odnotowało jej pogorszenie. Przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się nieznacznej poprawy swojej sytuacji finansowej w kolejnych miesiącach.
Ogólna sytuacja przedsiębiorstw handlowych w IV kwartale 2021 roku została przez nie oceniona jako dobra. Wartość salda odpowiedzi na to pytanie wynosi 35 pkt. Jest jednak niższa niż w III kwartale o 10,4 pkt, jak również niższa od wartości z 2020 roku (wówczas 38,1 pkt). 45,2% badanych przedsiębiorstw uznało ogólną kondycję swojego przedsiębiorstwa za dobrą, a 44,6% za średnią. Natomiast 10,2% za słabą. Przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się znacznego pogorszenia swojej ogólnej sytuacji w nadchodzącym półroczu. Wartość salda prognostycznego jest równa -3,5 pkt.
Wzrost zapasów przedsiębiorców
Poziom zapasów zwiększył się względem III kwartału 2021 r. o 5,4 pkt i wynosi obecnie 6,6 pkt. Jest wyższy niż przed rokiem (wówczas -5,0 pkt). Jak odpowiadali respondenci? 24,2% badanych przedsiębiorstw uznało, że wielkość ich zapasów wzrosła, 58,2% nie stwierdziło żadnych zmian w ich poziomie. Tylko 17,6% ankietowanych poinformowało o spadku wielkości zapasów. Przewidywane jest obniżenie się poziomu zapasów przedsiębiorstw handlowych w nadchodzących miesiącach; wartość salda prognostycznego wynosi -11,2 pkt.
Co może niepokoić rodzimych producentów – w ciągu ostatniego kwartału 2021 roku spadła wielkość zakupów od dostawców krajowych. Wartość salda obniżyła się z 5,8 pkt do 1,9 pkt. Jest jednak wyższa od wartości zanotowanej w IV kwartale 2020 roku, gdy wynosiła -17,3 pkt. Przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się, że w kolejnych miesiącach wielkość zakupów od dostawców krajowych ponownie się zmniejszy. Wzrosła natomiast wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zakupów od dostawców zagranicznych (0,9 pkt vs -0,7 pkt w III kwartale) i jest wyższa niż w IV kwartale 2020 roku. Wówczas wynosiła -13,2 pkt. Tym razem blisko 14% przedsiębiorców zanotowało wzrost zakupów od dostawców zagranicznych. Natomiast aż 73,1% utrzymało je na dotychczasowym poziomie, a 13% zmniejszyło je. Zdaniem handlowców, w nadchodzących miesiącach zmniejszy się wielkość zakupów od dostawców zagranicznych. Wartość prognostycznego salda wynosi -9,3 pkt.
Wzrost cen
W blisko ¾ ankietowanych przedsiębiorstwach ceny wzrosły w porównaniu z III kwartałem 2021 r. (z czego w: 47,7% o więcej procent, 16,2% o tyle samo procent i 10,1% o mniej procent). U 23,1% ceny się nie zmieniły, a w 2,9% nawet się obniżyły. Wartość salda wynosi 71,1 pkt i jest wyższa o 8,0 pkt od wartości sprzed kwartału, a od wartości z IV kwartału 2020 r. aż o 47,7 pkt. Uczestnicy badania spodziewają się spowolnienia wzrostu poziomu cen w następnych miesiącach; wartość salda prognostycznego jest równa 65,2 pkt. Zwiększył się wolumen sprzedaży. Wartość salda wzrosła o 2,4 pkt i wynosi 0,5 pkt. Jest również wyższa niż w analogicznym okresie 2020 roku, wówczas -21,9 pkt. Na obecną wartość salda złożyły się następujące odpowiedzi: 25,7% przedsiębiorstw handlowych uznało, że w IV kwartale 2021 roku względem III kwartału, wolumen sprzedawanych przez nie towarów zwiększył się. A 49,1% wskazało, iż utrzymał się on na tym samym poziomie. Natomiast 25,2% ankietowanych zanotowało spadek.
Wartość salda odpowiedzi na pytanie dotyczące konkurencji na rynku zwiększyła się o 6,9 pkt w stosunku do poprzedniego kwartału, osiągając poziom 19 pkt. Jest on wyższy od wartości odnotowanej w analogicznym okresie 2020 r. (wówczas 10,2 pkt). 21,4% ankietowanych przedsiębiorstw uznało, że w IV kwartale 2021 roku względem III kwartału 2021 roku konkurencja dla nich wzrosła. Aż 76,2% nie zauważyło zmiany, zaś 2,4% odnotowało jej spadek. Przedsiębiorstwa spodziewają się obniżenia zagrożenia konkurencyjnego w nadchodzących miesiącach.
oprac. red.
