Badania koniunktury gospodarczej przez Instytut Rozwoju Gospodarczego SG H są prowadzone w celu uzyskania informacji o stanie gospodarki. Do głównych zalet tych badań należą szybkość pozyskiwania informacji oraz ich aktualność. Przedstawiono wyniki kolejnej, już 98. edycji badania koniunktury w polskim handlu wewnętrznym, dotyczące II kwartału 2018 r.
Koniunktura w handlu w II kwartale 2018 r. uległa pogorszeniu. Wartość wskaźnika koniunktury IRG SGH (IRGTRD) zmniejszyła się o 5,5 punktu i obecnie wynosi -0,1 punktu. Jest niższa od poziomu odnotowanego przed rokiem (3,3 punktu w II kwartale 2017 r.) oraz od średniej dla II kwartału z ostatnich 10 lat (która wynosi 2,6 punktu).
W przekroju według wielkości przedsiębiorstwa, mierzonej liczbą zatrudnionych, odnotowano wzrost wartości wskaźnika jedynie dla przedsiębiorstw zatrudniających od 51 do 100 osób (z 6,6 punktu do 17,5 punktu). Jest to zarazem jedyna grupa, dla której utrzymała się dodatnia wartość wskaźnika koniunktury. Dla pozostałych grup przedsiębiorstw odnotowano spadki, przy czym największy (o 17,3 punktu) dla grupy przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 100 osób. Najniższą wartość, -9,3 punktu, wskaźnik koniunktury przyjął dla przedsiębiorstw zatrudniających od 21 do 50 osób.
W przekroju według rodzaju działalności handlowej poprawę koniunktury zanotowano jedynie w przedsiębiorstwach zajmujących się sprzedażą hurtową (wzrost wartości wskaźnika koniunktury z 4 punktów do 6,5 punktu). Dla przedsiębiorstw prowadzących sprzedaż we wszystkich formach (tj. detaliczną, hurtową i mieszaną) oraz przedsiębiorstw zajmujących się sprzedażą detaliczną zanotowano spadek wartości wskaźnika koniunktury, odpowiednio: z 15,9 punktu do 10 punktów oraz z 1,1 punktu do -6,6 punktu.
W przekroju według miejsca prowadzenia działalności pogorszenie się koniunktury zaobserwowano we wszystkich grupach przedsiębiorstw handlowych. Najwyższy spadek, o 18,8 punktu, odnotowano dla przedsiębiorstw handlowych funkcjonujących w dużych miastach, a najniższy, o 2,9 punktu, dla tych, które działają w małych miasteczkach. Pomimo spadku dodatnie wartości wskaźnika koniunktury utrzymały się dla przedsiębiorstw z małych miejscowości (2,6 punktu) oraz ze wsi (1,7 punktu).
Od początku badania koniunktury w handlu, prowadzonego przez IRG SGH, trzy czynniki niezmiennie ograniczają poprawę sytuacji przedsiębiorstw handlowych: konkurencja, wysokie koszty zatrudnienia pracowników i niedostateczny popyt. Tak też było w mijającym kwartale. W porównaniu z I kwartałem 2018 r. wzrósł odsetek uczestników badania uskarżających się na wysokie koszty zatrudnienia pracowników – z 63,1% do 63,7%. Spadł natomiast odsetek wskazujących na konkurencję jako barierę (z 74,1% do 73%) oraz niedostateczny popyt (z 52,2% do 45,9%). Na kolejnych miejscach w rankingu czynników ograniczających rozwój działalności uplasowały się: zbyt mała powierzchnia sprzedaży i magazynów, niska dostępność kredytów oraz wysokie ich oprocentowanie.
Wartość salda odpowiedzi na pytanie dotyczące zmiany ogólnej sytuacji przedsiębiorstw handlowych zwiększyła się w porównaniu z I kwartałem 2018 r. o 15,5 punktu, osiągając poziom -10 punktów. Jest jednak znacznie niższa niż w analogicznym okresie ubiegłego roku (o 19,4 punktu). Przewidywania dotyczące najbliższych kilku miesięcy są optymistyczne – przedsiębiorstwa spodziewają się poprawy swojej ogólnej sytuacji.
Poprawiła się również sytuacja finansowa przedsiębiorstw handlowych. Pomimo tej poprawy wartość salda pozostała ujemna i wynosi -4,7 punktu. Jest o 26,1 punktu niższa niż kwartał wcześniej i o 9,2 punktu niższa niż w 2017 r. Rozkład odpowiedzi jest następujący: 14,9% badanych przedsiębiorstw uznało, że względem I kwartału 2018 r. ich sytuacja poprawiła się, 65,5% respondentów stwierdziło, że ich sytuacja nie uległa zmianie, natomiast 19,6% badanych odnotowało jej pogorszenie się. Przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się poprawy swojej sytuacji finansowej w najbliższych miesiącach.
W ciągu ostatniego kwartału nastąpił znaczny wzrost wartości salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zakupów od dostawców krajowych (z -18,6 punktu do 16,3 punktu). Wartość salda jest również wyższa od zanotowanej w II kwartale 2017 r. (wówczas 1,7 punktu). Przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się spadku zakupów od dostawców krajowych.
W ciągu kwartału wzrosła również wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zakupów od dostawców zagranicznych (z poziomu -14,3 punktu do -7 punktów). Pomimo wzrostu pozostała ujemna i zbliżona do poziomu zanotowanego w analogicznym okresie ubiegłego roku (wówczas -6,1 punktu). Na bieżące saldo złożyły się następujące odpowiedzi: 7,5% respondentów w II kwartale 2018 r. zwiększyło – w porównaniu z I kwartałem 2018 r. – zakupy od dostawców zagranicznych, 78% utrzymało je na dotychczasowym poziomie, natomiast 14,5% zmniejszyło je. Zdaniem handlowców, w kolejnych miesiącach sytuacja ulegnie pogorszeniu (wartość salda prognostycznego jest ujemna i wynosi -7,8 punktu). Nieznacznie wzrosło zatrudnienie w handlu. W ciągu kwartału wartość salda zwiększyła się o 4,4 punktu, osiągając poziom -14,2 punktu. Jest wyższa niż rok wcześniej o 3 punkty. Przedsiębiorstwa planują zwiększyć zatrudnienie w nadchodzących miesiącach.
W II kwartale 2018 r. w 49% przedsiębiorstw handlowych ceny wzrosły w porównaniu z I kwartałem 2018 r. (w tym: w 8,4% o więcej pro cent, w 27,7% o tyle samo procent, a w 12,9% o mniej procent), w 47% ankietowanej grupy przedsiębiorców ceny nie zmieniły się, natomiast w 4% obniżyły się. Przedsiębiorstwa spodziewają się wzrostu cen w kolejnym kwartale.
Zwiększył się wolumen sprzedawanych towarów (wzrost wartości salda o 23,6 punktu). Wartość salda wynosi 3,1 punktu i jest wyższa od poziomu odnotowanego w analogicznym okresie ubiegłego roku (była wówczas równa -2,8 punktu). Na obecną wartość salda złożyły się następujące odpowiedzi: 28,7% przedsiębiorstw handlowych uznało, że w II kwartale 2018 r. względem I kwartału 2018 r. wolumen sprzedawanych przez nie towarów zwiększył się, 45,7% respondentów wskazało, iż utrzymał się on na tym samym poziomie, natomiast u 25,6% ankietowanych nastąpił spadek. Przedsiębiorstwa handlowe przewidują wzrost wielkości sprzedaży w najbliższym kwartale.
Ogólna sytuacja przedsiębiorstw handlowych w II kwartale 2018 r. została przez nie oceniona jako dobra. Wartość salda odpowiedzi na to pytanie wynosi 12,4 punktu. Rozkład odpowiedzi jest następujący: 27,6% badanych przedsiębiorstw uznało ogólną kondycję swojego przedsiębiorstwa za dobrą, 57,2% za średnią, a 15,2% za słabą. Przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się pogorszenia się ich ogólnej sytuacji ekonomicznej w nadchodzącym kwartale (wartość salda prognostycznego jest równa 6,3 punktu).
dr Katarzyna Majchrzak, Instytut Rozwoju Gospodarczego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
