W artykule przedstawiono wybrane wyniki z badania ilościowego na temat funkcjonowania przedsiębiorstw usługowych, przeprowadzonego na potrzeby Instytutu Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur – PIB, wśród przedstawicieli kadry menedżerskiej przedsiębiorstw usługowych na ogólnopolskiej próbie 1000 podmiotów funkcjonujących niemal we wszystkich sekcjach PKD tworzących sektor usług, w tym w 319 firmach handlowych.
Blisko 45% przedstawicieli firm sektora usług uznało, że sekcja usług, w której funkcjonują jest średnio innowacyjna, a niecała 1/3 oceniła ją jako mało innowacyjną. Tylko ¼ podkreślała, że sekcja, w której funkcjonują jest bardzo innowacyjna. Innowacyjność sekcji handel uzyskała w opinii menedżerów słabsze oceny niż większość pozostałych sekcji usługowych. Ocena ta wynika w znacznej mierze z dominującej w handlu grupy niezależnych małych przedsiębiorstw, które w warunkach ostrej konkurencji ze strony sieci handlowych i w sytuacji niskich marż nie mają środków na wdrażanie innowacyjnych technologii, w tym w zakresie wyposażenia firmy czy komunikacji z klientem.
Znaczenie innowacji dla rozwoju pozycji przedsiębiorstwa handlowego uzyskało również niską ocenę. Tylko niecałe 6% menedżerów uznało, że innowacje mają bardzo duże znaczenie dla pozycji firmy handlowej na rynku, a blisko 65% wyraziło przekonanie, że znaczenie innowacji jest nieistotne dla pozycji firmy na rynku (wpływ nieznaczny lub praktycznie nieistniejący).
Opinia menedżerów na temat niskiej innowacyjności przedsiębiorstw handlowych znalazła potwierdzenie w niewielkim odsetku przedsiębiorstw handlowych, które deklarowały wprowadzenie innowacyjnych rozwiązań. Firm handlowych, które wprowadziły innowacje organizacyjne (26,3%), marketingowe (24,1%), procesowe (9,7%) i produktowe (22,6%) było znacznie mniej w porównaniu z innymi sekcjami usługowymi.
W badaniu podjęto próbę identyfikacji czynników, które w największym stopniu zadecydowały o wdrożeniu innowacji w przedsiębiorstwach w 2017 r., funkcjonujących w poszczególnych sekcjach usług. W zasadzie we wszystkich sekcjach były to te same czynniki. Należały do nich:
• Chęć wyróżnienia firmy na tle konkurentów, bowiem w przypadku silnej konkurencji istotną kwestią staje się poszukiwanie wyróżników, trudnych do kopiowania przez inne firmy. Innowacje są nimi.
• Dążenie do minimalizacji kosztów, co jest szczególnie ważne wobec narastających trudności w pozyskaniu pracowników do handlu, w tym o odpowiednich kwalifikacjach. Innowacje w postaci automatyzacji czy nawet robotyzacji mogą pomóc w ograniczaniu kosztów handlowych i logistycznych, podobnie jak wprowadzanie inteligentnych urządzeń handlowych, które pozwalają ograniczać zużycie energii i dobrze wpisują się w ochronę środowiska naturalnego.
• Kompetentni pracownicy, co trzeba pozytywnie ocenić, gdyż w usługach często to kreatywność pracowników decyduje o innowacyjnych rozwiązaniach w zakresie organizacji pracy czy w sferze marketingu (np. nowoczesne kanały komunikowania się z klientami).
Interesujące wyniki przyniosła analiza czynników, które mogłyby skłonić przedsiębiorstwa usługowe do bardziej intensywnego wdrażania rozwiązań innowacyjnych. Najważniejsze, praktycznie we wszystkich sekcjach usługowych, okazały się względy finansowe. W przypadku przedsiębiorstw handlowych były to wg kolejności:
• ulgi w podatkach związane z wdrażaniem innowacji,
• uproszczenie dostępu do funduszy unijnych/strukturalnych,
• uproszczenie dostępu do funduszy strukturalnych w Polsce.
W innych sekcjach usługowych wśród czynników, które zachęciłyby firmy do wdrażania innowacji, wymieniano również ułatwiony dostęp do zewnętrznych źródeł finansowania oraz większy popyt na rynku krajowym na innowacyjne usługi. Natomiast niepokojący jest brak wskazań na takie czynniki proinnowacyjne, jak możliwość współpracy z organizacjami naukowymi czy dostęp do wiedzy o badaniach naukowo-badawczych, których wyniki można zastosować w firmie. Potwierdza to ograniczoną współpracę sfery nauki i praktyki gospodarczej.
Autor: Urszula Kłosiewicz-Górecka
