Ekologia i zero waste to nurty, które wpływają nie tylko na działalność firm, lecz także na zwyczaje konsumentów. Popyt na przyjazne naturze opakowania wciąż rośnie, podobnie jak wybór produktów eko na sklepowych półkach. Transformacja działalności przedsiębiorstw w kierunku zrównoważonego rozwoju już dziś owocuje proekologicznymi rozwiązaniami – przykładem mogą być popularne napoje w butelkach PET pochodzących wyłącznie z recyklingu.
Świat opakowań jest dziś bardzo urozmaicony. W samym sektorze spożywczym mamy butelki, szklane słoiki, puszki aluminiowe, opakowania aerozolowe, pudełka metalowe, tuby aluminiowe, opakowania z folii aluminiowej, pudełka z kartonu i tektury, torebki papierowe oraz butelki, słoiki, kubki, pudełka oraz torebki z tworzyw sztucznych. Współczesny model konsumpcji sprzyja mnogości opakowań i skraca ich żywot – dominują produkty jednorazowego użytku. Wyzwaniem staje się ograniczenie materiałochłonności i energochłonności już w samym procesie produkcji, zmniejszenie ilości odpadów opakowaniowych, a także dostosowanie opakowań do wymagań związanych z wielokrotnym użyciem albo z odzyskiem i ponownym przetwórstwem. Zgodnie z rozporządzeniem Komisji Europejskiej – w 2025 i w 2030 roku ilość odpadów opakowaniowych powinna istotnie się zmniejszyć i jednocześnie o wiele więcej z nich ma być poddawanych recyklingowi. Zakłada się przede wszystkim redukcję plastiku, rozwój opakowań monomateriałowych oraz z surowców odnawialnych. Ważnym kierunkiem jest też wykorzystanie materiałów biodegradowalnych (np. naczynia z otrąb pszennych, butelki z włókien roślinnych) oraz w szczególności kompostowalnych (np. folie ze skrobi kukurydzianej). Kluczowe w procesie produkcji opakowań staje się ponadto obniżenie zapotrzebowania na energię oraz używanie materiałów o niższych wskaźnikach emisji gazów cieplarnianych.
Biotworzywa oraz papier
Firmy, które chcą działać w duchu „less waste” oraz odpowiedzieć na potrzeby konsumentów o wysokiej świadomości ekologicznej, wprowadzają opakowania spełniające normy eko i uzyskujące certyfikaty, eksponowane najczęściej w postaci specjalnych oznakowań, jak np. „opakowanie biodegradowalne”, albo „opakowanie nadające się do recyklingu”. Na razie nie jest możliwe zrezygnowanie z tworzyw konwencjonalnych na rzecz materiałów o właściwościach biodegradacji, czyli rozkładu biologicznego. Te ostatnie można wytwarzać zarówno z materiałów naturalnych (kukurydza, trzcina, buraki, celuloza), jak i z surowców petrochemicznych. Innowacje nie dotyczą jednak tylko tzw. biotworzyw, lecz także dobrze znanego nam papieru. Opakowania papierowe nie zanieczyszczają środowiska, konieczne jest jednak m.in. poprawianie własności barierowych papieru, by coraz lepiej odpowiadał potrzebom współczesnych konsumentów. Materiał tekturowy idealnie nadaje się do kilkukrotnego użycia jako surowiec wtórny. Dodatkowo rosnąca świadomość odbiorców wpływa na popularność opakowań papierowych, dlatego istotna staje się informacja o pochodzeniu surowca.
Plastik z odzysku
Zmiana rodzaju opakowań to jeden z elementów strategii firm, które zakładają transformację działalności w kierunku zrównoważonego rozwoju. W branży napojów bezalkoholowych jest to np. wdrożenie do produkcji butelek powstałych z przetworzonego plastiku (rPET). Jest to istotna zmiana w branży spożywczej wpływająca korzystnie na środowisko – przyczynia się do realizacji modelu obiegu zamkniętego, w którym zużyte opakowania trafiają do ponownego wykorzystania. Jak powstaje taka butelka? Zużyte opakowania plastikowe, które z żółtych pojemników trafiają do selektywnej zbiórki są poddawane segregacji, przetwarzane w granulat, a następnie we włókno poliestrowe. Z takiego materiału można wytworzyć różne produkty, w tym nowe opakowania napojów. W ten sposób można skutecznie zapewnić plastikowej butelce kolejny cykl życia i jednocześnie obniżyć poziom emisji CO2. Warto podkreślić, że w zakresie budowy obiegu za mkniętego istotne jest nawiązanie współpracy wielu uczestników rynku – świadomych konsumentów segregujących odpady, producentów redukujących liczbę wytwarzanych opakowań i zmieniających ich rodzaj oraz specjalistów tworzących opakowania nadające się do ponownego przetworzenia.
Zalety wielokrotności
Za ekologiczne rozwiązanie w dziedzinie opakowań uważa się także szkło, pod warunkiem jednak, że nie jest wykorzystywane jednorazowo. Jako materiał nie ulega szybkiej biodegradacji, ale jego zaletą jest możliwość wielorazowego użytku, łatwość czyszczenia i dezynfekcji, odporność chemiczna i przydatność w procesie recyklingu. Konsumenci coraz częściej szukają nie tylko zdrowych, świeżych i smacznych produktów, lecz także „czystej etykiety” i bezpiecznych opakowań. Szkło to neutralny i odnawialny materiał wielokrotnego użytku, a szklana butelka zwrotna jest cennym surowcem i zarazem jednym z najbardziej przyjaznych dla środowiska naturalnego opakowań. Z raportu Ministerstwa Klimatu i Środowiska wynika, że 7 na 10 konsumentów przy zakupie napojów w szklanych butelkach, nie zwraca uwagi na to, czy opakowanie można oddać. Jednocześnie przeprowadzone badanie wykazało, że największym ułatwieniem (i zachętą) w zakresie zwrotu butelek byłaby możliwość ich oddawania w każdym sklepie, niezależnie od miejsca zakupu. Statystycznie butelki zwrotne są wprowadzane do ponownego obiegu do 9 razy, ale najbardziej korzystnym rozwiązaniem jest ponowne ich wykorzystanie nawet 20 razy. Obecnie duża liczba butelek, które powinny trafić do ponownego wykorzystania, trafia do recyklingu lub jest wyrzucana do śmietników.
System kaucyjny dla butelek PET oraz ze szkła w Polsce może zostać uruchomiony w połowie 2022 roku – za założenia projektu ustawy odpowiada Ministerstwo Klimatu i Środowiska. Zgodnie z nim dodatkowa opłata miałaby być pobierana przy sprzedaży produktów i zwracana w momencie zwrotu opakowań. System ma objąć butelki na napoje do 3 litrów z PET oraz ze szkła do 1,5 litra. Projektowana regulacja ma zobowiązywać każdy sklep o powierzchni handlowej powyżej 100 m2 do odbierania pustych opakowań objętych systemem kaucyjnym. Dla mniejszych sklepów możliwość odbioru butelek i zwrotu kaucji ma być dobrowolna. Gospodarka obiegu zamkniętego to korzyści nie tylko dla środowiska naturalnego, lecz także dla przedsiębiorców i konsumentów. Ważne jednak, by rozwiązania wprowadzane w ramach jej zorganizowania były spójne, wzajemnie się uzupełniały, a wszyscy uczestnicy rynku wiedzieli, w jaki sposób zmieni się gospodarowanie odpadami po wdrożeniu nowego systemu.
Autor: Beata Woźniak
