Zauważalny staje się trend niewłaściwego wykorzystywania zwolnień chorobowych przez niektórych pracowników. Choć system zwolnień chorobowych został ustanowiony w celu ochrony przed skutkami choroby, coraz częściej w opinii publicznej pojawiają się informacje dotyczące nadużywania ich w sposób niezgodny z obowiązującymi przepisami. Działania te nie tylko szkodzą systemowi opieki zdrowotnej, ale jednocześnie wpływają negatywnie na etykę zawodową i obciążają finanse przedsiębiorców.
Jednym z podstawowych pro blemów w tym zakresie jest nieuzasadnione korzystanie ze zwolnień. Pracownicy, którzy nie są faktycznie chorzy, decydują się na wzięcie zwolnienia w celu uniknięcia obowiązków zawodowych. Znane są przypadki, w których pracownik uzyskał L4 np. od psychiatry, aby móc zorganizować zagraniczny wyjazd, przedłużyć urlop czy wziąć udział w meczu lub koncercie. Taka praktyka nie tylko może powodować spadek morali w miejscu zatrudnienia, ale także zwiększa obciążenie pracą innych pracowników. Przy masowym korzystaniu ze zwolnień lekarskich może okazać się, że uniemożliwia to przedsiębiorcy realizowanie swoich obowiązków z powodu braku odpowiedniej siły roboczej.
Dlatego też odnotowuje się coraz większe zainteresowanie kontrolami zwolnień chorobowych. Może przeprowadzać je zarówno ZUS, jak i pracodawca. Każdy pracodawca jest uprawniony do przeprowadzania kontroli prawidłowości wykorzystywania przez pracowników zwolnień lekarskich od pracy, za które wypłaca z własnych środków wynagrodzenie za czas choroby. Taką kontrolę pracodawca może przeprowadzić sam, jednakże może powierzyć jej przeprowadzenie innemu pracownikowi albo podmiotowi zewnętrznemu; w takim przypadku musi on wystawić imienne upoważnienie według przewidzianego przez przepisy prawa wzoru, a w przypadku podmiotów zewnętrznych zadbać o kwestie związane z przetwarzaniem danych osobowych kontrolowanych pracowników. Pracodawca może kontrole przeprowadzać według potrzeb, bez konieczności odgórnego uprzedniego ustalania ich terminów. To umożliwia np. wzmożenie kontroli w okresie, kiedy większa liczba pracowników korzysta z L4. Kontrola polega na ustaleniu, czy w okresie zwolnienia pracownik nie wykonuje pracy zarobkowej lub czy nie wykorzystuje zwolnienia w sposób niezgodny z jego celem.
Kontrole może przeprowadzać także ZUS – w formie polegającej na osobistej wizycie uprawnionych kontrolerów w miejscu wskazanym przez pracownika, jak i opierając się na dokumentacji i informacjach pochodzących z innych źródeł – od pracodawcy lub osób trzecich. ZUS przeprowadza postępowanie w celu ustalenia zasadności przyznania prawa do zasiłku danemu pracownikowi. Jeżeli potwierdzi się, że pracownik niezgodnie z celem wykorzystuje zwolnienie lekarskie, ZUS może odmówić prawa do zasiłku.
Taka sytuacja miała miejsce ostatnio np. w szczecińskim oddziale ZUS, gdzie cofnięto zasiłki nieuczciwym pracownikom, po wykryciu, że kierowca przebywający na „L4” świadczy usługi na rzecz innego podmiotu, a przebywająca na zwolnieniu chorobowym pracownica, udała się wraz z mężem na wycieczkę do Miami.
