Czystość, higiena, zdrowie – to cechy produktów, które towarzyszą nam na co dzień. Produkty FMCG, takie jak słodycze, napoje, artykuły higieniczne, kosmetyczne, pieluchy – czy ich produkcja może iść w parze z dbaniem o planetę?
Nie tylko może, ale musi iść w parze ze zrównoważonym rozwojem. W życie wchodzi szereg regulacji mówiących o działaniach przedsiębiorstw, które kładą nacisk na większą odpowiedzialność w kwestiach środowiskowych i społecznych. „Regulacje wymagają od przedsiębiorców odpowiedzialności za swoją działalność, czyli identyfikacji zagrożeń, oceny negatywnych skutków prowadzenia działalności w całym łańcuchu wartości oraz zapobiegania lub wstrzymania tych negatywnych skutków. To podejście będące rozwinięciem wytycznych OECD w zakresie odpowiedzialnego prowadzenia biznesu, które zostały opracowane w 2018 r.”. – informuje Michał Bryda-Przybyszewski, menedżer ds. komunikacji w Fairtrade Polska. Także oczekiwania konsumentów wobec firm w tym zakresie są wysokie.
Eko-pozory
Termin „greenwashing” pojawił się w 1986 r. w kontekście zdarzenia dostrzeżonego przez amerykańskiego aktywistę Jaya Westervelda. W swym eseju zawarł historię o hotelu, który zachęcał gości do kilkukrotnego używania ręczników, aby wyeliminować ich pranie po jednym użyciu. Celem miało być zaoszczędzenie wody, tymczasem hotel chciał zaoszczędzić na detergentach. W 1992 r. wydano przełomowy dokument „The Greenpeace Book of Greenwash” demaskujący takie przypadki w biznesie. Dziś to określenie zyskuje na popularności. Hasła, takie jak „ekoprodukty”, „wyroby w 100% z recyklingu” czy „przyjazne dla środowiska”, mimo że przyciągają uwagę konsumentów, nie zawsze są odzwierciedleniem stanu faktycznego. Stosowanie podobnych określeń wynika z tego, że aktualnie na europejskim rynku producenci stosują tzw. oświadczenia środowiskowe. Jednakże, jak wynika z badań przeprowadzonych przez Komisję Europejską, 53,3% zbadanych oświadczeń jest niejasnych, wprowadzających w błąd lub bezpodstawnych, a 40% całkowicie nieuzasadnionych.
Nieprzereklamowane zaufanie
Zarówno konsumenci, jak i inwestorzy reagują brakiem zaufania na pozorowanie działań w kwestiach ekologicznych. W Polsce budzącymi wątpliwości praktykami zajmuje się Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Postępowania UOKiK obecnie skupiają się przede wszystkim na weryfikacji komunikatów firm oraz sprawdzaniu dokumentacji potwierdzającej zgodność ze stanem faktycznym. Z reprezentatywnego badania EKObarometr, przeprowadzonego w dniach 29.04-12.05.24 przez pracownię SW RESEARCH we współpracy z Grupą Akomex wynika, że dla 27% osób kupujących owoce i warzywa, ekologiczne opakowanie jest kluczowym czynnikiem zakupowym. Jednak nie wszystkie kategorie produktowe wykazują takie samo zainteresowanie ekologią. Słodycze i napoje są wyraźnymi wyjątkami, gdzie inne czynniki, takie jak cena i jakość, dominują nad ekologią.
Firma Henkel deklaruje, że butelki stosowane do produktów marki składają się z plastiku pochodzącego z recyklingu, którego udział kształtuje się w zakresie od 50% do 100%. „[…] postanowiliśmy zainwestować we współpracę z BASF – naszym regularnym dostawcą surowców, w celu zwiększenia ilości surowców odnawialnych (np. z odpadów rolniczych) do produkcji naszych wyrobów i tym samym przyczynić się do zmniejszenia śladu CO2” – wymienia Monika Suwała, Trade Marketing & Sustainability Manager, Henkel Polska.
Green is the new black
Jako jedno z największych zagrożeń współczesnego świata wskazuje się dziś zmiany klimatu. Badanie Światowego Forum Ekonomicznego pokazuje, że najpoważniejszymi zagrożeniami są dezinformacja i ekstremalna pogoda. Dlatego też powstał zbiór standardów przedsiębiorstwa świadomego środowiskowo i społecznie. ESG (Environmental, Social, Corporate Governance) to kwestie związane z ochroną środowiska, społeczne i dotyczące ładu korporacyjnego. Jako czynniki pozafinansowe są wdrażane do strategii biznesowych i raportowane.
Z globalnych doświadczeń wynika, że firmy już od lat podejmują działania w zakresie ESG, ograniczając wykorzystanie surowców nieodnawialnych, redukując emisję CO2 czy wspierając społeczności lokalne, chroniąc prawa człowieka i poprawiając warunki pracy. ESG staje się często głównym elementem strategii biznesowych, które mają prowadzić nie tylko do generowania zysków, ale także do wykreowania pozytywnego wpływu społecznego i środowiskowego. Przykładem takich działań jest projekt „Water Regeneration” – w kontekście zakładu Nestle Waters zakłada rekompensację poboru wody. „Ma on na celu zrównoważenie zużycia wody poprzez poprawę jakości wód gruntowych i powierzchniowych” – informuje Rafał Wróblewski, CEO Nestle Waters. I dodaje: „W ramach tego projektu zbudowaliśmy wraz z władzami lokalnymi kanalizację sanitarną we wsi Cynków w gminie Nałęczów, przeprowadziliśmy renowację sieci wodociągowej w Wąwolnicy. Zakupiliśmy lampę UV, która poprzez lepszą dezynfekcję poprawiła jakość wody rzeki Bystra, stanowiącej główny zasób wód powierzchniowych dla Nałęczowa i okolic. Jesteśmy także dumni z tegorocznej renowacji studni w Wierzchoniowie. Dzięki temu zregenerowaliśmy i zwróciliśmy do natury ponad 250 000 m3 wody”.
ESG to także stymulacja innowacyjności i efektywności operacyjnej. Firmy, które działają według zasad ESG, odnotowują mniejszą rotację kadr i niższe koszty finansowania. Są ponadto postrzegane jako mniej ryzykowne, co przekłada się na ich wyższą wycenę.
Badania pokazują, że organizacje stosujące zasadę inkluzywności ośmiokrotnie częściej osiągają lepsze wyniki finansowe. Gwarancję rzetelnej, jasnej i opartej na faktach informacji oraz wdrażanie zasad zielonej inteligencji zawarło przedsiębiorstwo Dr. Miele Cosmed Group w swojej Polityce konsumenckiej opartej na wytycznych OECD. Jak informuje Prezes Magdalena Miele, w dalszych krokach działalność na rzecz zrównoważonego rozwoju koncentrować się będzie między innymi na wymiarze społecznym: „budowie zespołu opartego na zasadach równości i rozwoju oraz tworzeniu wartości dodanej w komunikacji konsumenckiej”.
ESG – label odpowiedzialności
Przedstawianie raportów oraz strategii związanych z ESG już niedługo stanie się standardem. ESRS (ang. European Sustainability Reporting Standards, Europejskie Standardy Sprawozdawczości Zrównoważonego Rozwoju) określają ponad 100 wskaźników ESG. W raportach firmy przekazują dane np. o strukturze wiekowej pracowników, śladzie węglowym czy ryzyku i szansach klimatycznych. Takie informacje budują wiarygodność w oczach klientów stojących przed wyborem produktów w dziale spożywczym, kosmetycznym czy chemicznym.
Aby uszczelnić przepisy przeciwdziałające nierzetelnym praktykom i wzmocnić zabezpieczenie interesów konsumentów, powstała dyrektywa w sprawie oświadczeń środowiskowych (Green Claims Directive) – kolejny akt prawny z obszaru ESG. W praktyce słowo „biodegradowalny” zostanie uzupełnione o rozwinięcie – w jakim konkretnie czasie i w jakich warunkach nastąpi biodegradacja.
Wśród kluczowych kwestii wynikających z dyrektywy znajdzie się wymóg przestrzegania przez firmę kryteriów dotyczących sposobu wykazania prawidłowości stosowanych przez siebie oświadczeń i oznakowań środowiskowych oraz wymóg ich weryfikacji przez niezależnego, a także akredytowanego weryfikatora. Firmy będą musiały stosować takie oznaczenia w formie fizycznej jako link lub kod QR umieszczony na produkcie. Ponadto projekt przewiduje możliwość wniesienia powództwa przez organizacje reprezentujące konsumentów przeciwko przedsiębiorcom naruszającym przepisy dyrektywy, co pozwoli na ochronę zbiorowych interesów konsumentów.
Obecnie obowiązki raportowe w zakresie ESG dotyczą około 12 tysięcy firm. Po wejściu w życie CSRD (Corporate Sustainability Reporting) szacuje się, że obowiązki te będą dotyczyć około 50 tysięcy firm w Unii Europejskiej.
Ku neutralności klimatycznej
Taksonomia, dyrektywy CSRD i CSDD to przykłady rozwiązań prawnych, które mają wesprzeć kraje Unii Europejskiej w realizacji celów dotyczących klimatu, energii i ochrony środowiska, czyli osiągnąć neutralność klimatyczną do 2050 r. Część aktów prawnych już weszła w życie, a nad częścią wciąż trwają prace.
Od kilku lat funkcjonuje taksonomia – zbiór wytycznych do osiągnięcia sześciu głównych celów środowiskowych: łagodzenie zmian klimatu, adaptacja do nich, zrównoważone wykorzystywanie i ochrona zasobów wodnych, przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym, zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola, a także ochrona oraz odbudowa bioróżnorodności. Już teraz przedsiębiorstwa, na których spoczywa obowiązek publikowania informacji niefinansowych, muszą informować również o tym. W życie weszła już też dyrektywa CSRD (Corporate Sustainability Reporting), która docelowo ma dotyczyć niemal 50 tys. unijnych firm, w tym ponad 3 tys. z Polski. CSRD to unijny akt prawny dotyczący sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju. CSRD zmienia formę, w jakiej kadra kierownicza raportuje program działań na rzecz zrównoważonego rozwoju w strategii biznesowej. Chodzi o większą przejrzystość, co nakłada obowiązek wykazania, w jaki sposób oceniono możliwości i ryzyko biznesowe związane ze zrównoważonym rozwojem oraz wpływ na wyniki finansowe, a ponadto, jaka jest strategia na ich poprawę. Zarząd spółki jest zobowiązany udokumentować wszystko w sprawozdaniu, które umożliwia inwestorom i interesariuszom analizę porównawczą.
CSRD ma również na celu mobilizację kadry kierowniczej do zrozumienia oddziaływania firmy na środowisko i społeczeństwo oraz konieczności zarządzania nim. Stawia to tworzenie danych, mówiących o zrównoważonym rozwoju, na równi z danymi finansowymi.
Obecnie w Polsce dyrektywą CSRD objętych jest 150 firm. Wkrótce jej zapisy będą rozszerzone na ponad 3500 przedsiębiorstw. Obowiązek złożenia raportu niefinansowego za rok 2024 dotyczy przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 500 pracowników, które osiągają obrót większy niż 40 mln euro lub mają sumę aktywów przekraczającą 20 mln euro. W kolejnych latach te zasady będą stosowane wobec firm zatrudniających powyżej 250 osób – za rok 2025 oraz małych i średnich przedsiębiorstw notowanych na giełdzie – za rok 2026.
Należyta staranność przedsiębiorstw
Rada UE przyjęła w dniu 24 maja 2024 r. dyrektywę w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju CSDDD (Corporate Sustainability Due Diligence Directive). Państwa członkowskie mają dwa lata na wdrożenie przepisów dyrektywy. CSDDD zakłada zwiększenie odpowiedzialności i rozliczalności przedsiębiorstw za negatywne skutki prowadzonej działalności. Należyta staranność będzie obejmowała działalność własną przedsiębiorstw, jednostek zależnych oraz łańcuch działalności („chain of activities” – pojęcie będące określeniem pomiędzy „łańcuchem wartości” a „łańcuchem dostaw”). Dzięki dyrektywie ochrona prawna dla osób i podmiotów dotkniętych negatywnymi skutkami działalności firm ma stać się bardziej dostępna.
Czysta ulga
Jakie działania w kwestiach zrównoważonego rozwoju podejmują marki z sektora FMCG obecne na polskim rynku? „Nasza misja »Pioneers at heart for the good of generations« jest nie tylko hasłem, ale przede wszystkim motorem napędowym w dążeniu do bycia pionierem i liderem zrównoważonego rozwoju” – informuje Monika Suwała, Trade Marketing & Sustainability Manager, Henkel.
W dokumencie strategicznym 2030+ Sustainability Ambition Framenetwork Henkel opublikował zagadnienia, na których koncentruje się w strategii zrównoważonego rozwoju. „W 2023 r. zaraportowaliśmy zmniejszenie emisji CO2 w naszych procesach produkcyjnych na tonę wytworzonego produktu o 68%, a udział energii elektrycznej z OZE w ogólnym zużyciu zwiększył się do 88%. Już sześć naszych zakładów produkcyjnych osiągnęło status zeroemisyjnych” – deklaruje Monika Suwała.
Widać też starania firm w kwestii odpowiedzialności społecznej. Jak deklaruje Prezes Dr. Miele Cosmed Group Magdalena Miele „Zrównoważony rozwój jest jednym z czterech filarów Strategii biznesowej spółki”. W perspektywie będzie się ona koncentrowała na obszarach: środowiskowym – dzięki dekarbonizacji i dalszemu wdrażaniu zasad gospodarki obiegu zamkniętego; społecznym, a także na ładzie korporacyjnym, który zakłada zasadę należytej staranności w codziennej pracy, rozwoju sprawozdawczości niefinansowej oraz wspieraniu dostawców w prowadzeniu biznesu zgodnie z zasadami ESG. Obecnie starania firm w zakresie zrównoważonego rozwoju wynikają nie tylko z chęci zyskania przewagi konkurencyjnej, lecz także są podyktowane regulacjami prawnymi, które w perspektywie mają i muszą zadbać o to, jakie warunki do życia będą miały przyszłe pokolenia.
Autor: Marta Rybko
