Jednym z obowiązków pracodawcy jest przeprowadzanie przez niego badań lekarskich pracowników. Na podstawie przepisów Kodeksu pracy można wyróżnić kilka rodzajów badań lekarskich, którym podlegają pracownicy. Są to badania wstępne, okresowe, kontrolne oraz końcowe.
Wstępnym badaniom lekarskim podlegają osoby, które są przyjmowane do pracy oraz pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe. Od 1 kwietnia br. wstępnym badaniom lekarskim nie podlegają osoby, które w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy z danym pracodawcą, są ponownie przyjmowane przez niego do pracy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy. Brak jest również obowiązku przeprowadzania wstępnych badań lekarskich w sytuacji, kiedy pracownik jest przyjmowany do pracy u innego pracodawcy na dane stanowisko w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy i posiada on aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie, a pracodawca ten stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy (z wyłączeniem osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych). Badaniom okresowym podlegają wszyscy pracownicy. Częstotliwość i zakres badań lekarskich zależą od warunków pracy i zajmowanego stanowiska i są określone przez przepisy szczególne oraz lekarza przeprowadzającego badania – w zależności od stanu zdrowia pracownika. Ponadto pracownik podlega kontrolnym badaniom lekarskim w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą. Badania mają na celu ustalić, czy pracownik jest ponownie zdolny do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku. W zakresie badań końcowych, jeżeli pracodawca zatrudnia pracownika w warun kach, w których jest on narażony na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających, to jest on zobowiązany zapewnić pracownikowi badania lekarskie po rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli zainteresowana osoba zgłosi wniosek o objęcie takimi badaniami. Istotną kwestią dotyczącą badań jest, na czyj koszt są przeprowadzane i kiedy. Kodeks pracy wyraźnie stanowi, że wymienione powyżej badania są przeprowadzane na koszt pracodawcy. Okresowe i kontrolne badania lekarskie powinny być ponadto przeprowadzane w miarę możliwości w godzinach pracy. Pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy w związku z przeprowadzanymi badaniami. W razie przejazdu na badania do innej miejscowości pracownikowi przysługują należności na pokrycie kosztów przejazdu według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych. Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Zezwolenie na wykonywanie pracy bez wskazanego dokumentu stanowi naruszenie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy i grozi pracodawcy grzywną. Pracownik ma zaś obowiązek poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich. Odmowa pracownika stanowi naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych i może skutkować rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika
dr Grzegorz Borowski,
radca prawny Kancelaria Prawna Borowski i Wspólnicy
