Znaczenie nakładów inwestycyjnych mikro i małych przedsiębiorstw handlowych.
Nakłady inwestycyjne MSP w sekcji Handel; naprawa pojazdów samochodowych stanowią ważną pozycję, zarówno biorąc pod uwagę ich wysoki (około 16%) udział w ogółem inwestycjach MSP w Polsce, jak również z punktu widzenia ich znaczenia dla branży handlowej, w której dominują mikro, małe i średniej wielkości przedsiębiorstwa. Prowadzenie działalności inwestycyjnej przez każde przedsiębiorstwo, niezależnie od jego wielkości czy rodzaju, wynikać powinno z realizacji jego strategii rozwoju. Tymczasem mikro i małe firmy mają problemy zarówno z pozyskaniem odpowiednich danych o rynku, jak i z ich wykorzystaniem dla przygotowania strategii rozwoju przedsiębiorstwa. Wiele mikro firm handlowych funkcjonuje bez wyraźnie określonej strategii rozwoju, próbując dostosować się do oczekiwań rynku, korzystając przy tym z własnych, często wieloletnich doświadczeń, jak i doświadczeń przedsiębiorstw, które osiągnęły sukces. Duża elastyczność, przedsiębiorczość i determinacja działania mikro i małych firm są cechami, które trzeba uznać za zdecydowanie pozytywne. Pozytywne jest także to, że właściciele mikro i małych firm handlowych w pełni zgadzają się, że inwestycje to niezbędny warunek utrzymania się przedsiębiorstwa na rynku oraz powiększania jego potencjału. Podkreślają jednak, że w warunkach nasyconego rynku i ostrej konkurencji, wybór właściwego kierunku rozwoju firmy i procesu inwestycyjnego nie stanowi dla nich łatwej decyzji. Trudne jest zbadanie opłacalności inwestycji i oszacowanie ryzyka jej niepowodzenia. W ramce podano ważniejsze pytania związane z procesem inwestowania, które często sprawiają problemy mikro i małym firmom.
Cele inwestycji
Według opinii mikro i małych przedsiębiorstw handlowych, nakłady inwestycyjne powinny sprzyjać:
• zachowaniu lub wzmocnieniu pozycji przedsiębiorstwa na rynku poprzez np. nową ofertę asortymentowo-usługową, rozszerzanie zasięgu działania firmy, zdobycie nowych grup klientów, pozyskanie partnera biznesowego,
• uzyskaniu nadwyżki finansowej, tj. rosnącej przewagi przychodów nad kosztami, co pozwoli osiągać określony poziom rentowności, pozwalający spłacać zaciągnięte długi bądź finansować nowe inwestycje,
• powiększaniu zasobów (akumulacji zasobów) przedsiębiorstwa, co powinno zwiększyć poprawić zdolność firmy do świadczenia usług i pomnożyć korzyści właściciela firmy.
W literaturze podkreśla się, że podjęcie inwestycji wymaga od przedsiębiorstwa pogodzenia efektów ekonomicznych, społecznych i środowiskowych. Aspekt ekonomiczny inwestycji jest szczególnie istotny dla mikro i małych przedsiębiorstw handlowych, gdyż mają one niską rentowność, a przy tym ponad połowa firm ma problemy z terminowym regulowaniem swoich zobowiązań wobec kontrahentów i banków. Wyniki opinii właścicieli mikro i małych przedsiębiorstw handlowych wskazują, że jeśli chodzi o źródła finansowania inwestycji, to przedsiębiorcy najchętniej sięgają po środki własne, w tym pozyskane w ramach rodziny. Chętnie korzystają też ze wsparcia udzielanego im przez dostawców (specjalne regały, szkolenia czy wsparcie merchandisingowe). Doświadczenie wskazuje, że współczesne zarządzanie nawet małym przedsiębiorstwem wymaga, by decyzjom w zakresie inwestycji towarzyszył nie tylko aspekt ekonomiczny, ale także aspekt społeczny i ekologiczny, bowiem wśród konsumentów wzrosła świadomość istotności społecznie odpowiedzialnych inwestycji. Stąd konieczność uwzględniania w procesie inwestycyjnym przedsiębiorstwa nie tylko kryteriów ekonomicznych, lecz również wartości etycznych, społecznych czy ekologicznych. Mikro i małe przedsiębiorstwa handlowe dostrzegają ten problem, a nawet podejmują w tym zakresie działania, uznając, że może być to ważna droga do wyróżnienia firmy na lokalnym rynku i budowania dobrych relacji z klientami i partnerami biznesowymi.
Rodzaje inwestycji
W działalności przedsiębiorstw można wyróżnić dwa rodzaje inwestycji: rzeczowe oraz inwestycje finansowe, które stanowią przejaw odmiennego podejścia do strategii rozwoju przedsiębiorstwa. Inwestycje rzeczowe są odzwierciedleniem strategii skoncentrowanych na rozwoju wewnętrznym firmy,
który z reguły przebiega stopniowo, zwiększając potencjał przedsiębiorstwa – jego zasoby, udział w rynku, zakres i poziom świadczonych usług itp. Natomiast inwestycje finansowe są odzwierciedleniem strategii skoncentrowanych na rozwoju zewnętrznym, co umożliwia przedsiębiorstwu skokowe osiągnięcie przyrostu potencjału, jego zasobów, udziałów w rynku, poprzez wykorzystanie w tym zakresie specyficznych okazji rynkowych (np. przejęcie innego przedsiębiorstwa, połączenie się z innym podmiotem gospodarczym itp.). W przypadku mikro i małych przedsiębiorstw handlowych najczęściej pojawiają się inwestycje rzeczowe w aktywa materialne, a niekiedy też niematerialne, natomiast rzadziej są to inwestycje finansowe. Z przeprowadzonych analiz wynika, że mikro i małe przedsiębiorstwa handlowe najczęściej inwestowały w budynki i budowle, maszyny i urządzenia, środki transportu, a rzadziej w sprzęt i programy komputerowe. W latach 2015-2016 w badanych mikro i małych przedsiębiorstwach handlowych zmalała aktywność inwestycyjna w stosunku do wcześniejszych dwóch lat. Powstrzymywanie się od inwestycji wynikało z zapowiadanych zmian w uwarunkowaniach prawnych funkcjonowania handlu (podatek od handlu, zakaz pracy w niedziele i święta). Przedsiębiorcy mają jednak nadzieję, że 2017 rok będzie od strony legislacyjnej bardziej przewidywalny. Dlatego można spodziewać się dalszych procesów konsolidacji zarówno detalu, jak i hurtu, które powinny sprzyjać inwestycjom w:
• marki własne, które prawdopodobnie będą rozwijać się również w segmencie medium+ oraz premium, a także w kategoriach niszowych,
• sprzęt komputerowy, który pozwoli optymalizować zarządzanie ofertą asortymentową, w tym optymalizować zapasy, rozwijać komunikację z klientami i partnerami biznesowymi,
• wizerunek firmy, który pozwoli jej wyróżnić się z otoczenia.
Efekty inwestycji uzyskiwane w badanych przedsiębiorstwach
Przeprowadzone badania wskazują, że właściciele mikro i małych firm handlowych najczęściej wskazywali, jako efekt realizacji inwestycji:
• zwiększenie przychodów i korzyści właścicieli,
• większe zadowolenie klientów,
• zwiększenie poziomu rozpoznawalności przedsiębiorstwa
na rynku,
• zmniejszenie kosztów działalności przedsiębiorstwa.
Kolejne efekty osiągnięte dzięki inwestycjom w badanych
przedsiębiorstwach miały już mniejsze znaczenie. Część z nich wiązała się z realizacją inwestycji związanych z szeroko rozumianą ochroną środowiska i działaniami proekologicznymi. Warto podkreślić, iż stopniowo dostrzegany jest też efekt inwestycji polegający na zwiększeniu akceptacji działalności przedsiębiorstwa wśród społeczności.
