Koniunktura w handlu w III kwartale 2022 r. pogorszyła się. Wartość wskaźnika koniunktury IRG SGH (IRGTRD) zmniejszyła się w ciągu kwartału o 6,3 pkt i wynosi -11,2 pkt. Jest znacznie niższa od średniej dla trzeciego kwartału z ostatnich dziesięciu lat (wynosi ona -2,2 pkt) oraz od poziomu odnotowanego przed rokiem (0,3 pkt w III kwartale 2021 r.).
Spadek wartości IRGTRD jest skutkiem spadku wartości wszystkich składowych wskaźnika z wyjątkiem zapasów. W III kwartale 2022 r. w polskiej gospodarce w dalszym ciągu były odczuwalne skutki rosyjskiej inwazji na Ukrainę. Napływ dużej liczby uchodźców z Ukrainy po 24 lutego 2022 r. spowodował wzrost popytu na dobra konsumpcyjne, który w III kwartale zaczął stopniowo wygasać na skutek powrotu części z nich do ojczyzny. W połowie roku polska gospodarka doświadczała wysokiej inflacji, wynikającej przede wszystkim ze wzrostu cen energii, która przekładała się na spadek siły nabywczej konsumentów. Ponadto, w III kwartale polski bank centralny kontynuował zacieśnianie polityki monetarnej, co wpłynęło na ograniczenie dostępności kredytów dla przedsiębiorstw.
Spadek wartości wskaźnika
W ciągu kwartału odnotowano spadek wartości wskaźnika dla większości grup przedsiębiorstw według liczby zatrudnionych; największy dla firm zatrudniających powyżej 100 osób (z poziomu 0,0 pkt do -13,7 pkt), a najmniejszy dla zatrudniających od 51 do 100 osób (z -16 pkt do -16,8 pkt). W przypadku przedsiębiorstw zatrudniających od 21 do 50 osób pomimo wzrostu (o 1,6 pkt), wartość wskaźnika pozostała ujemna (-9,1 pkt).
Pogorszenie się koniunktury sygnalizują firmy bez względu na rodzaj działalności handlowej. Największy spadek wartości wskaźnika IRGTRD, z poziomu 3,0 pkt w poprzednim kwartale do -9,2 pkt w obecnym, odnotowano dla przedsiębiorstw zajmujących się działalnością hurtową; najmniejszy (o 3,8 pkt do poziomu -12,4 pkt) dla przedsiębiorstw detalicznych. Największy spadek wartości, o 10,6 pkt, zanotowano dla przedsiębiorstw działających w średnich miejscowościach (z poziomu -0,1 pkt w II kwartale 2022 r. do -10,7 pkt w III kwartale br.); najmniejszy, o 0,8 pkt, dla przedsiębiorstw handlowych z dużych miejscowości. Dla wszystkich grup zakładów handlowych wskaźnik utrzymał wartość ujemną.
Pesymistyczne perspektywy rozwoju
Pogorszyła się zarówno sytuacja ogólna, jak i finansowa przedsiębiorstw handlowych. Spadł również poziom zakupów produktów krajowych i zagranicznych, zapasów oraz wolumen sprzedawanych produktów. Wzrósł jedynie poziom zatrudnienia oraz powierzchnia magazynowa. Ankietowani ocenili ogólną kondycję swoich przedsiębiorstw jako dobrą. Przewidywania dotyczące perspektyw rozwoju firm w ciągu najbliższych 6 miesięcy są jednak pesymistyczne.
Od początku prowadzenia badań koniunktury w handlu przedsiębiorstwa niezmiennie uznają trzy czynniki za główne bariery utrudniające rozwój ich działalności: wysokie koszty zatrudnienia pracowników, niedostateczny popyt oraz konkurencję. Tak też było w III kwartale 2022 r. Odsetki ankietowanych, którzy wskazują te problemy, wynoszą odpowiednio: 38,9% (42,7% w II kwartale 2022 r.), 34,8% (29,5%) i 28,8% (42,2% przed kwartałem). Obniżył się odsetek ankietowanych (14% vs 15,1% w II kwartale br.), którzy nie dostrzegają istnienia barier dla swej działalności. Należy również zwrócić uwagę na trzy inne czynniki, których znaczenie zaczęło wzrastać, a mianowicie: wysokość oprocentowania kredytów, niedostateczną podaż oraz możliwość uzyskania kredytów (wzrost z 5,1% do 8,5%).
Wartość salda ogólnej sytuacji przedsiębiorstw
Wartość salda odpowiedzi na pytanie o ogólną sytuację przedsiębiorstw handlowych obniżyła się o 21,4 pkt w porównaniu z II kwartałem 2022 r. do wysokości -17,6 pkt, niższej o 22,9 pkt od poziomu sprzed roku (wówczas 5,3 pkt). Przedsiębiorstwa spodziewają się pogorszenia ogólnej sytuacji ekonomicznej w najbliższych miesiącach; wartość salda prognostycznego wynosi -17,1 pkt.
Pogorszyła się również sytuacja finansowa przedsiębiorstw. Wartość salda zmniejszyła się w ciągu kwartału o 15,4 pkt i wynosi -16,5 pkt. Jest również niższa od wartości z III kwartału 2021 r. (wówczas 1,9 pkt). Rozkład odpowiedzi jest następujący: 9,9% badanych firm uznało, że w stosunku do II kwartału br. ich sytuacja finansowa poprawiła się, 63,7% ankietowanych stwierdziło, że ich sytuacja nie uległa zmianie, natomiast 26,4% badanych odnotowało jej pogorszenie. Poziom zapasów zmniejszył się względem II kwartału 2022 r. o 11,4 pkt i wynosi obecnie -2,5 pkt. Jest niższy niż przed rokiem (wówczas 1,2 pkt). Rozkład odpowiedzi jest następujący: 16,3% badanych przedsiębiorstw uznało, że wielkość ich zapasów wzrosła, 64,8% nie stwierdziło żadnych zmian w ich poziomie, a 18,8% ankietowanych poinformowało o spadku wielkości zapasów. Przewidywane jest obniżenie się poziomu zapasów przedsiębiorstw handlowych w nadchodzących miesiącach; wartość salda prognostycznego wynosi -9,7 pkt.
W ciągu ostatniego kwartału spadła wielkość zakupów od dostawców krajowych z poziomu 4,7 pkt do -3,8 pkt. Jest również niższa od wartości zanotowanej w III kwartale 2021 r. (wówczas 5,8 pkt). W kolejnych miesiącach przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się dalszego spadku. Spadła wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zakupów od dostawców zagranicznych (-12,1 pkt obecnie vs -6,7 pkt w II kwartale). Jest również niższa niż w III kwartale 2021 r. (wówczas -0,7 pkt). Na bieżącą wartość salda złożyły się następujące odpowiedzi: 9,7% ankietowanych zwiększyło w porównaniu z II kwartałem 2022 r. zakupy od dostawców zagranicznych, 68,5% utrzymało je na dotychczasowym poziomie, natomiast 21,8% zmniejszyło je. Zdaniem handlowców, w nadchodzących miesiącach wielkość zakupów od dostawców zagranicznych będzie nadal zmniejszać się; wartość salda prognostycznego wynosi -17,2 pkt.
Zwiększył się poziom zatrudnienia w handlu z -5,2 pkt do 2,2 pkt. Jest on wyższy niż w III kwartale 2021 r. (wówczas -3,8 pkt). Jest to jednocześnie najwyższa wartość od 14 lat. Spodziewany jest jednak spadek poziomu zatrudnienia w najbliższych miesiącach; wartość salda prognostycznego równa jest -5,8 pkt. Podobnie jak w poprzednich kwartałach 2022 r., w ponad ¾ ankietowanych przedsiębiorstw w III kwartale ceny wzrosły w porównaniu z II kwartałem 2022 r. (z czego w: 48,9% o więcej procent, 22,4% o tyle samo procent i 5,8% o mniej procent), w 21% ceny nie zmieniły się, a w 1,9% obniżyły się. Wartość salda wynosi 75,2 pkt i jest niższa o 4,5 pkt od wartości sprzed kwartału. Uczestnicy badania spodziewają się spowolnienia tempa wzrostu poziomu cen w następnych miesiącach. Zmniejszył się wolumen sprzedaży. Wartość salda spadła o 10,1 pkt i wynosi -16,1 pkt. Jest niższa niż w analogicznym okresie ub.r. (wówczas -1,9 pkt). Na obecną wartość salda złożyły się następujące odpowiedzi: 16,2% przedsiębiorstw handlowych uznało, że w III kwartale 2022 r. względem II kwartału 2022 r., wolumen sprzedawanych przez nie towarów zwiększył się, 51,5% wskazało, iż utrzymał się on na tym samym poziomie, natomiast 32,3% ankietowanych zanotowało spadek. Przedsiębiorstwa handlowe przewidują dalszy spadek wielkości sprzedaży w najbliższym półroczu (wartość salda prognostycznego wynosi -19,8 pkt). Jedną z głównych przyczyn zmniejszenia się deklarowanego wolumenu sprzedaży jest spadek popytu w związku ze wzrostem cen produktów i usług oraz związanym z nim spadkiem siły nabywczej konsumentów.
Wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość ogólnej powierzchni magazynowej wzrosła w ciągu kwartału z poziomu 1,3 pkt do 2,7 pkt, i jest wyższa o 0,8 pkt niż rok wcześniej. Badani planują zwiększenie powierzchni magazynowej w najbliższych miesiącach.
Podsumowanie
Ogólna sytuacja przedsiębiorstw handlowych w III kwartale 2022 r. została przez nie oceniona jako dobra. Wartość salda odpowiedzi na to pytanie wynosi 37,6 pkt. Jest wyższa niż w II kwartale (o 2,2 pkt) oraz niższa o 7,8 pkt od wartości sprzed roku (wówczas 45,4 pkt). Aktualny rozkład odpowiedzi jest następujący: 45,5% badanych przedsiębiorstw uznało ogólną kondycję swojego przedsiębiorstwa za dobrą, 46,6% za średnią, natomiast 7,9% za słabą. Przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się pogorszenia swojej sytuacji w nadchodzącym półroczu; wartość salda prognostycznego jest równa -9,9 pkt. Wartość salda odpowiedzi na pytanie dotyczące konkurencji na rynku zmniejszyła się o 7,5 pkt w stosunku do poprzedniego kwartału, osiągając poziom 9,3 pkt. Jest on niższy od wartości odnotowanej w analogicznym okresie 2021 r. (wówczas 12,1 pkt). Rozkład odpowiedzi jest następujący: 14,2% ankietowanych przedsiębiorstw uznało, że w III kwartale 2022 r. względem II kwartału 2022 r. konkurencja dla nich wzrosła, 80,8% nie zauważyło zmiany, zaś 4,9% odnotowało jej spadek. Przedsiębiorstwa spodziewają się wzrostu zagrożenia konkurencyjnego.
